♥️ Elektrik Devresini Açıp Kapamaya Yarayan Araç

Sigorta elektrik devresini yüksek akıma karşı koruyan devre elemanıdır. Sigortalar aracın elektrik devrelerinde meydana gelebilecek kısa devre sonunda sistemi olası yangın tehlikesine karşı korumak için kullanılan elemanlardır. Sigorta attığında yerine aynı amperde yeni sigorta takılır. Kesici Elektrik devrelerini yük altında açıp kapamaya yarayan kısa devre kesme gücüne sahip cihazı, Ayırıcı: Yüksüz elektrik devrelerini açıp kapayan cihazı, Güç Ayırıcısı: Kısa devre kesme gücü olmayan ve normal yüklü devreleri açıp kapayan cihazı, Elektrikdevrelerini açıp kapamaya yarayan ve tahrik sistemiyle uzaktan kumanda edilebilen büyük güçlü elektromanyetik anahtarlara kontaktör denir. Mekanik yapısı; elektromıknatıs, palet ve kontaklar olmak üzere 3 kısımdan oluşur. Elektrikdevresini Devreye enerji vererek anahtarı kapatınız. çalıştır. Dikkatli olunuz. Devreye enerji vermek için güç kaynağı veya pil. Elektrik devre Bakınız bilgi sayfası 7’de şekil 1.12, şekil 1.13, şekil çeşitlerini seç. 1.14. Elektrik devre Devreye enerji vererek anahtarı kapatınız. Bulmacada elektrik. Bulmacada elektrik ölçüm aleti. Bulmacada eksi elektrik ucu. Elektrik akımını açıp kapayan yarayan araç nedir. Elektrik akımını açıp kapayan yarayan araç ne demek. Elektrik akımını açıp kapayan yarayan araç bulmaca anlamı. Elektrik akımını açıp kapayan yarayan araç bulmaca cevabı. Komütatör anahtar anahtarların yanıp sönmesini kontrol eden anahtarlardan birisidir. İki lamba ya da lamba grubunu aynı yerden açıp kapamaya yarayan anahtara komütatör denilmektedir. 1 ANAHTAR: Elektrik Devresini açıp kapamaya yarayan araçtır. Anahtar açıldığında alıcıya giden akım kesilir ve alıcının çalışması durur. 2. SİGORTA: Elektrik devresini, üreteci ve alıcıyı aşırı akım geçişlerine karşı korumaya yarayan elemandır. 3 1 daire fiyatı : 1600 TL. 4+1 daire fiyatı : 1800 TL. İzmir elektrik firması olarak kullandığımız malzemeler (kablo, sigorta, sigorta kutusu vb.) en iyi markaların ürünleridir. Fiyatlarımız ortalama fiyatlardır. Ücretsiz keşif için siz arayın biz gelelim 7 / 24 ulaşabilceginiz iletişim hattımız – 0554 947 26 24. Elektrikdevrelerini açıp kapamaya yarayan ve tahrik sistemiyle uzaktan ku-manda edilebilen büyük güçlü elektromanyetik anahtarlara kontaktör denir. Elektromıknatıs, palet ve kontaklar olmak üzere üç kısımdan oluşur. Elektromıknatıs: Bir demir nüve ve üzerine sarılmış bobinden meydana gelir. GtH2Y. 1 Selam baylar bayanlar ben çok basit bir soru çıkacam cevabını yarım yamalak biliyorum ve tam öğrenmek istiyorum . Kontaktör tam olarak ne işe yarıyor uygulamalı anlatırsanız sevinirim sigorta ile tam olarak farkı ne role ile ilişkisi nedir? Elektrik tesisatlarında seçilecek kablo kesiti genellikle kullanılacak güce göre çekilecek akımın hesaplanması ile belirlenmelidir. Topraklama ölçümü ister endüstriyel bir tesis ister bir ofis binası olsun her işletme için kritik bir öneme sahiptir. 2 Bildiğimi söyliyeyim Termik role ile birlikte bağlandıgında motoru aşırı akım ve düşük akıma karşı açma yaparak korur. 3 bir Röle diyebiliriz. sigorta ile ne alakası var ? 4 kontaktör elektrik devrelerini açıp kapamaya yarayan elektromekanik bir anahtardır. sigortayla hiç bir alakası üzerinde bobin ve kontaklar vardır. normalde açık ve normalde kapalı kontaklar. kontaktör enerjilendiğinde normalde kapalı kontaklar açılır açık olanlar ise motorları kompanzasyon aydınlatma ve daha bir çok alanda kullanılır. role ile çalışma prensibi olarak aynıdır ama roleler daha az akım çeken devrelerde kullanılır kontaktörler ise daha yüksek akım değerlerinde 5 Bobin enerjilendiğinde manyetik alan oluşturur Manyetik alan yay ile birbirinden ayrılması sağlanan nüveleri birbirine çekecek gücü oluşturur ve nüveyi kendine çeker Nüve ve bobinin bulunduğu nüvede bulunan kontakları birbirine yapıştırmış olur ve akım geçişini sağlar Röleden farkı kontakların birbirinden hızlı ayrılması için yay. hızlı birleşmesi için güçlü bobin konulmuştur böylece oluşacak arklar minimuma indirilmiş olur. çekilecek akımlar yükseltilmiş olur Kontaktör yüksek akımların anahtarlanmasında, röle ise küçük akımların anahtarlanmasında kullanılır. Kolay gelsin 6 Anahtarlar,röleler,kontaktörler ve sigortalarElektrik anahtarlarıSiviçleri birincil Primer prensiple çalışan 2 karşılıklı kontaktır,yani direk elimizin mekanik kuvvet uygulaması sonucu,karşılıklı iki kontağın bir mekanik kuvvetle kapanmasıyla,direk olarak çalışarak bir elektrik devresini anahtarın etiketindeki kadar bir anma akımını ve anma voltajını güvenle bu sınır aşılırsa kontakları zarar görür. Röleler kontaktörlere göre daha basit ve küçük küçük güçleri akımları üzerinden geçirip elektrik devresini karşıklı iki kontağının çalışması ikincil Sekonder ancak bobinlerinden bir elektrik akımı geçtiğinde,karşılıklı kontaklarını birleştirip devreyi açık ve normalde kapalı olarak,bağlantılarda bu seçime bağlı 2 seçenekleri 220 volt ac .yerine çok daha küçük gerilimlerle ve daha küçük kontak akımlarını ileterek çalışır. Kontaktörler rölelere göre daha büyük akımları taşımak için dizayn edilmiştir,karşılıklı kontakları daha büyük akımları prensipleri yine ikincil Sekonder ancak bobin elektrikle enerjilendiğinde karşılıklı kontakları yay kuvvetine yenilip birbirine yapışırlar,elektrik kesildiğinde bu yaylar, kontakları yay kuvvetiyle yukarı tekrar eski konumlarına geri prensibi trafoda kullanılan saçlar gibi,ancak "E" ve daha kısa "E" saçlarının grup halinde ve ayrı nüve Çekirdek şeklinde birleştirilmesi ve arada kalan uzun bir yay kuvvetiyle,bu kontaklardan belirli bir uzaklıkta 220 volt ac. Şebeke elektriğiyle enerjilendiğinde,bobinin mağnetik alanı,içinde bulunduğu "E" nüvesinde kuvvetli mağnetik akı çizgileri çizgiler bobinin üst tarafında bulunan bu daha kısa "E" nüvesi içinden geçerken kontaklar tarafına doğru kuvvetle çekilerek Yayları sıkıştırarak mağnetik devreyi kapatmış,arada kalan boşluğu da tam kapatmış da yayların ezik,sıkışmış haldeyken kontakları birbirine sıkı temas ederek,kontaklardaki elektrik akımının geçerek dış elektrik devresini ikincil olarak çalıştırması sağlanmış olur. Sigortalar büyük ac/dc gerilimli veya küçük ac/dc gerilimli devrelerin,mağnetik prensiple veya direnç etkisinde kalıp eriyen ince kesitli tellerle,yani 2 ayrı prensiple çalışıp koruyan, devrenin emniyetli çalışması ve gerektiği anda da kesilmesini sağlama ikisi de aşırı akımda düşerek veya klasik tipte olanları teli yanarak asıl devreyi aşırı akımlardan,kısa devre akımlarından korumuş gelsin. 7 Arkadaşlar iş yerimizde bir benmari su ısıtıcı var naçizane anlarım bu işlerden içini açtığımda 2 adet rezidans var e bunlardan 1 ncisi yanmış arızalı bağlantı şekli şu şekilde cihaz 380 ile çalışmakta cihaza giren 3 faz termoststlı açma kapama düğmesinden çıkan 2 faz kontaktöre Girip karşılarından çıkan uçların biri üstteki rezidansa diğeri alttaki rezidansa giriyor Yanyana olan rezidansların yakın uçlarıda birbirine bağlanıyor bu anlatımıma göre kontaktör ne işe yarıyor birde normal bir rezidansın ısınması için nötr e gerek varmı bu cihazda rezidansa nötr gitmiyor ama kontaktörde ve dijital göstergelerde var buda şumu demek oluyor 220 ile çalışan bir rezidansın 2 ucunada faz verirsek nötr olmadan rezidans ısınır Bir elektrik devresinde akımın yolunu açıp kapamaya yarayan tesisat araçlarına elektrik anahtar düğme denir. Aydınlatma tesislerinde kullanılan anahtarların birçok yapı ve tipte olanları mevcuttur. Yapılarına göre sıva altı ve sıva üstü kullanılan elektrik anahtar Anahtarı ÇeşitleriAdi Anahtar Tesisatı; Bir lambayı veya birden fazla lambayı bir defada, bir yerden yakıp söndürmede adi anahtar kullanılır. Bu tesisata da adi anahtar tesisatı denir. İç aydınlatma tesisatları olarak oturma odası, banyo, hol, WC gibi binanın birçok yerinde kullanılır. Anahtar tesisatlarında faz, her zaman anahtara anahtar Çiftli anahtar devresinde, şemada göreceğiniz gibi, faz ve nötr iletkeni arasında iki kutuplu bir anahtar ve 3 tane ampul vardır. Anahtar kontakları kapandığında, üzerinden geçen akım sayesinde, ampuller, elektrik enerjisini ışığa dönüştürerek aydınlanmamızı sağlayacaktır. Çiftli anahtarı ayrı ayrı kumanda ederek iki farklı devre yapabilirsiniz. Komütatör Anahtar İki lambayı veya iki grup lambayı bir yerden ayrı ayrı veya beraber yakıp söndürmede komütatör anahtar ve tesisatı kullanılır. Bu tip tesisat misafir odasındaki avizelerde ve apliklerde Anahtar Bir ampulü veya bir grup ampulü avize veya uzun koridor lambaları iki ayrı yerden aynı zamanda yakıp söndüren bir komütatör anahtar çeşididir. Bir vaviyen devresi için iki adet anahtar kullanılır. Her bir vaviyen anahtarının üç bağlantı elemanı klemens görüleceği gibi birinci anahtarın orta ucuna faz kablosu bağlanır, diğer anahtarın orta ucu ise lambaya bağlanır. Her iki anahtar arasına iki adet iletken bunlara gidiş-dönüş veya navet denir çekilerek diğer boştaki klemenslere bağlanır. Şemada lamba sönük pozisyonundadır, birinci anahtara bastığımızda kontak diğer anahtar kontağı ile aynı pozisyona gelir, akım bu kontaklar üzerinden geçer ve nötr üzerinden devresini tamamlayarak lambayı yakar. lambayı söndürmek için iki anahtardan herhangi birisine basmak yeterlidir. Aynı işlemi ikinci anahtardan da Vaviyen Anahtar Bu tesisata deviyatör tesisatı da denir. Bir lambayı veya lamba grubunu ikiden fazla yerden yakıp söndürmede kullanılır. Bu tip tesisat büyük salonlarda, uzun merdivenlerde Prizi Taşınan alıcıları şebekeye bağlarken elektrik prizleri kullanılır. Bu prizler mutlaka Fişleri Alıcılara kablo ile bağlı,prizlerden alıcıya enerji ileten elemanlar fişlerdirElektrik Klemensi İletkenlerin standartlara uygun ve birbirlerine güvenli bağlanması için gereken akım anahtarı Darbe akım anahtarları,vavien devrelerinin çözüm olamıyacağı yerlerde bir mekanda bir veya birçok lambayı üç veya daha fazla noktadan kumanda etmek istiyorsak,telerüptör tesisatı iki kısmdan oluşur,kumanda görevi yapan bobin ve anahtar görevi yapan kontak. Bobin,butona bastığımız zaman elektriklenir ve kontağı kapatarak lambayı yakar. Butona ikinci kez bastığımızda kontak açılır ve lamba açılıp kapanması bobin çekirdeğine bağlı olarak çalışan bir mekanizma sayesinde istediğiniz kadar buton başlamadan önce akımı sigortadan kutuplu anahtar şeması1- Nötür mavi renkli kablo hattından klemens yardımıyla bir kablo çekerek ampul duyuna bağlantı yapınız. 2- Faz hattından siyah veya kahverengi kablo klemens yardımıyla bir kablo çekerek anahtarın L kontağına vidalayın. 3- Anahtarın 1 kontağından çekeceğiniz kabloyu ise siyah veya kahverengi kablo ampulün duyunda ki diğer kontağa vidalayın. 4- Son olarak devreyi korumak için, topraklama kablosunu sarı ve yeşil renkli kablo gerekli kontaklara kutuplu etanj anahtar şeması 1- Nötür mavi renkli kablo hattından klemens yardımıyla bir kablo çekerek anahtarın L2 kontağına vidalayın. 2- Faz hattından siyah veya kahverengi kablo hattından klemens yardımıyla bir kablo çekerek anahtarın L1 kontağına vidalayın. 3- Ampulün duyundan gelen mavi renkli kabloyu Anahtarın 1 numaralı kontağına, ampulün duyundan gelen diğer kabloyu ise siyah veya kahverengi kablo anahtarın 2 numaralı kontağına vidalayın. 4- Son olarak devreyi korumak için, topraklama kablosunu sarı ve yeşil renkli gerekli kontaklara anahtar şeması1- Nötür mavi renkli kablo hattından klemens yardımıyla bir kablo çekerek ampul duyuna bağlantı yapınız. 2- Faz hattından siyah veya kahverengi kablo hattından klemens yardımıyla bir kablo çekerek L kontağına vidalayın. 3- İki anahtar arasındaki bağlantı için buna navet diyoruz portakal renkli veya kahverenk iki adet kabloyu sırasıyla anahtarların 1 ve 1′ kontaktlarına vidalayın. 4- L kontağından çekeceğiniz kabloyu ise siyah veya kahverengi kablo ampulün duyunda ki diğer kontağa vidalayın. 5- Son olarak devreyi korumak için, topraklama kablosunu sarı ve yeşil renkli kablo gerekli kontaklara vaevien ve bir enversör anahtar şeması Enversör anahtarın görevi, iki vavien anahtar arasında fazın yönünü değiştirmektir. Eğer bu devre için 3 vavien anahtar kullanılsaydı, lamba bazı noktalardan yakılıp söndürülemezdi. 1- Nötür mavi renkli kablo hattından klemens yardımıyla bir kablo çekerek ampul duyuna bağlantı yapınız. 2- Faz hattından siyah veya kahverengi kablo hattından klemens yardımıyla bir kablo çekerek 1. vavien anahtarın L kontağına vidalayın. 3- Birinci vavien ve enversör anahtar arasındaki bağlantı, iki kablo yardımıyla yapılır. Birinci vavienin 1 ve 1′ kontaktlarına vidaladığınız kabloları enversör anahtarın 1. ve 4. klemenslerine vidalayın. 4- Enversör anahtarın 2. ve 3. klemenslerinden çıkardığınız kabloları ise ikinci vavien anahtarın 1 ve 1′ klemenslerine vidalayın. 5- 2. vavien Anahtarın L kontağından çekeceğiniz kabloyu ise siyah veya kahverengi kablo ampulün duyunda ki diğer kontağa vidalayın. 6- Son olarak ta devreyi korumak için, topraklama kablosunu sarı ve yeşil renkli kablo gerekli kontaklara anahtar şemasıÇiftli anahtar aslında iki tekli anahtarın bir tek mekanizmada buluştuğu bir elektrik malzemesidir. Bağlantı şeması tekli anahtar ile aşağı yukarı aynıdır, yani tekli anahtar bağlantısı iki kere yapılır. Bir diğer önemli ayrıntı ise, anahtar faz beslemesi tek bir hatla yapılır, ikinci tekli anahtara faz iletimi ise anahtarın iç mekanizması sayesinde olur. Diğer bir deyişle anahtar içinde köprü yapmaya gerek Nötür mavi renkli kablo hattından klemens yardımıyla iki kablo çekerek ampullerin duylarına ayrı ayrı bağlantı yapınız. 2- Faz hattından siyah veya kahverengi kablo hattından klemens yardımıyla bir kablo çekerek anahtarın L kontağına vidalayın. 3- Anahtarın 1 kontağından çekeceğiniz kabloyu ise siyah veya kahverengi kablo birinci ampulün duyunda ki diğer kontağa vidalayın. 4- Anahtarın 2 kontağından çekeceğiniz kabloyu ise siyah veya kahverengi kablo ikinci ampulün duyunda ki diğer kontağa vidalayın. 5- Son olarak devreyi korumak için, topraklama kablosunu sarı ve yeşil renkli kablo gerekli kontaklara vidalayın. Benzer YazılarBuatElektrik Tesisat ÇeşitleriAydınlatma terimleriENERJİ DAĞITIM VE KOLON HESAPLAMALASIMerdiven otomatiğiVavien Anahtar TesisatıDeviatör Ara vaviyen Faz İletkenleri İle Gövde Arası Yalıtkanlık Direncini ÖlçmekTesislerde Elektrik ArızalarıZil Tesisatı 1. ELEKTRİK DEVRESİ ve ÇEŞİTLERİ............................................................................ Elektrik Devre Elemanları ve Görevleri ..................................................................... Üreteç ................................................................................................................ Sigorta ............................................................................................................... Anahtar .............................................................................................................. Alıcı................................................................................................................... İletken................................................................................................................ Elektrik Devresi Çeşitleri .......................................................................................... Açık Devre....................................................................................................... Kapalı Devre.................................................................................................... Kısa Devre.......................................................................................................10UYGULAMA FAALİYETİ...........................................................................................13ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME.................................................................................15PERFORMANS DEĞERLENDİRME...........................................................................16ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ...............................................................................................172. ZAYIF AKIM TESİSATI UYGULAMA DEVRELERİ ................................................. Bir Buton Bir Zil Tesisatı Uygulama Devresi .......................................................... Devrenin Bağlantı Şeması ................................................................................ Devrede Kullanılan Elemanlar.......................................................................... Devrenin Çalışma Prensibi ............................................................................... Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek Hususlar ......................................... Bir Buton İki Zil Tesisatı Uygulama Devresi ........................................................... Devrenin Bağlantı Şeması ................................................................................ Devrede Kullanılan Elemanlar.......................................................................... Devrenin Çalışma Prensibi ............................................................................... Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek Hususlar ......................................... İki Buton Bir Zil Tesisatı Uygulama Devresi ........................................................... Devrenin Bağlantı Şeması ................................................................................ Devrede Kullanılan Elemanlar.......................................................................... Devrenin Çalışma Prensibi ............................................................................... Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek Hususlar ......................................... Bir Kat Bir Daireli Kapı Otomatiği ve Zil Tesisatı Uygulama Devresi ..................... Devrenin Bağlantı Şeması ................................................................................ Devrede Kullanılan Elemanlar.......................................................................... Devrenin Çalışma Prensibi ............................................................................... Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek Hususlar .........................................25UYGULAMA FAALİYETİ...........................................................................................27ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME.................................................................................30PERFORMANS DEĞERLENDİRME...........................................................................31ÖĞRENME FAALİYETİ-3 ...............................................................................................323. AYDINLATMA, PRİZ ve GÜÇ TESİSATI UYGULAMA DEVRELERİ...................... Adi Anahtar Tesisatı Uygulama Devresi.................................................................. Devrenin Bağlantı Şeması ................................................................................ Devrede Kullanılan Elemanlar.......................................................................... Devrenin Çalışma Prensibi ............................................................................... Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek Hususlar ......................................... Adi Anahtar ve Priz Tesisatı Uygulama Devresi ...................................................... Devrenin Bağlantı Şeması ................................................................................ Devrede Kullanılan Elemanlar.......................................................................... Devrenin Çalışma Prensibi ............................................................................... Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek Hususlar ......................................... Komütatör Anahtar Tesisatı Uygulama Devresi ....................................................... Devrenin Bağlantı Şeması ................................................................................ Devrede Kullanılan Elemanlar.......................................................................... Devrenin Çalışma Prensibi ............................................................................... Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek Hususlar ......................................... Vaviyen Anahtar Tesisatı Uygulama Devresi........................................................... Devrenin Bağlantı Şeması ................................................................................ Devrede Kullanılan Elemanlar.......................................................................... Devrenin Çalışma Prensibi ............................................................................... Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek Hususlar ......................................... Fluoresant Lamba Tesisatı Uygulama Devresi ......................................................... Devrenin Bağlantı Şeması ................................................................................ Devrede Kullanılan Elemanlar.......................................................................... Devrenin Çalışma Prensibi ............................................................................... Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek Hususlar ......................................... Bir Fazlı Motorun Paket Şalterle Kumandası Uygulama Devresi ............................. Devrenin Bağlantı Şeması ................................................................................ Devrede Kullanılan Elemanlar.......................................................................... Devrenin Çalışma Prensibi ............................................................................... Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek Hususlar .........................................48UYGULAMA FAALİYETİ...........................................................................................49ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME.................................................................................52PERFORMANS DEĞERLENDİRME...........................................................................53MODÜL DEĞERLENDİRME...........................................................................................54CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................57KAYNAKÇA....................................................................................................................59iiiAÇIKLAMALARKOD 522EE0012ALAN Elektrik Elektronik TeknolojisiDAL/MESLEK Alan OrtakMODÜLÜN ADI Temel Elektrik DevreleriMODÜLÜN TANIMIElektrik devre elemanları ve devre çeşitleri, zayıf akım,aydınlatma, priz ve güç devre uygulamaları ile ilgili bilgi vebecerilerin kazandırıldığı öğrenme 40/32ÖN KOŞULYETERLİK Temel elektrik devrelerini yönetmeliklere göre AMACIGenel AmaçHer türlü yerde TS ve uluslar arası standartlara, BayındırlıkBakanlığı Elektrik Genel Teknik Şartnamesine, Elektrik İçTesisleri ve Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliğine uygunolarak temel elektrik devresini, zayıf akım, aydınlatma ve prizdevrelerini kurabilecek ve paket şalter Elektrik devre elemanlarını seçerek, Zayıf akım tesisatı elemanlarını seçerek Aydınlatma, priz ve güç devre elemanlarını seçerekdevrelerini ÖĞRETİMORTAMLARI VEDONANIMLARIORTAM Sınıf, atölye ve laboratuvar, işletme, kütüphane,bilgi teknolojileri ortamı internet vb. kendi kendine veyagrupla çalışabileceğiniz tüm ortamlar.DONANIM Üreteç, trafo, sigorta, buton, anahtar çeşitleri,priz, duy, lamba, fluoresant armatür, zil, paket şalter, bir fazlımotor, iletken, plançete, el takımları, kesme VEDEĞERLENDİRMEModülün içinde yer alan her öğrenme faaliyetindensonra, verilen ölçme araçlarıyla kazandığınız bilgileri vebecerileri ölçerek kendinizi modül sonunda size ölçme aracı çoktanseçmeli, doğru yanlış ve tamamlamalı test, uygulama vb.uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi vebecerileri ölçerek Öğrenci,Elektrik elektronik teknolojisi, dünyanın en ücra köşelerine kadar elektrikle çalışan cihazlar vasıtasıyla işlerimiz çok kolaylaşmıştır. Artıkelektriksiz bir hayat düşünülememektedir. Fakat elektriğin bu kolaylaştırıcı etkilerine karşıtehlikeleri de vardır. Elektriğin tehlikeli olduğunu anlamak için çarpılmak cihazları çok dikkatli ve elektronik, uzay teknolojisi, bilgisayar teknolojisi, ev aletleri, endüstriyelişletmelerin, iletişim teknolojisi, tıp teknolojisi, kısaca her alanda, can sıvısı modülümüzde, elektriğin temel mantığının kavranacağı devreler verilen devreleri dikkatli bir şekilde kurup çalıştırarak kazanacağınız becerilerle,ev ve işyerlerinde bulunan küçük elektrik tesisatlarını kurabilme, arızalarını giderebilmebecerisi kurulumunda enerji altında çalışmayınız. Elektrik enerjisinin düşük gerilimve akımı da tehlikeli olabilmektedir. Devre elemanları uygun özellikte olmalı ve devrelerdemutlaka sigorta FAALİYETİ-1Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda, uygun atölye ortamında, standartlara veElektrik İç Tesisleri Yönetmeliğine uygun olarak temel elektrik devre elemanlarınıseçebilecek ve devreyi faaliyet öncesinde konuyla ilgili araştırma ve gözlem yapmanız bilgileri daha rahatkavramanıza yardımcı olacaktır, yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardırØ Elektrik devrelerinde hangi elemanlar kullanılır, Kısa devrenin zararları nelerdir, işlemleri için internet ortamını kullanabilir, elektrik elektronik malzemelerisatan işyerlerini, elektrik tesisat taahhüt firmalarını gezebilirsiniz. Ayrıca iletken, kablo,klemens sigorta, anahtar, batarya kataloglarını incelemelisiniz. Araştırmanızı rapor halinegetirerek arkadaşlarınıza ELEKTRİK DEVRESİ VE Elektrik Devresi ÖzelliğiElektrik akımını meydana getiren elektronlar, elektrik devresinden geçerek alıcıdabaşka bir enerjiye dönüşür. Elektrik alıcılarının çalışması için sürekli elektrik akımıgeçmelidir. Bu akım alıcının devresine bağlanan elektrik enerji kaynağı ile temin kaynağının bir ucundan çıkan elektronlar iletken- alıcı-iletken yolunu takip ederekdiğer ucuna Elektrik devresinden akım geçişiÖĞRENME FAALİYETİ-1AMAÇARAŞTIRMA4Elektrik devresi; üreteç, iletken, sigorta, anahtar ve alıcıdan meydana gelen kapalı birsistemde, akımın izlediği Elektrik devresi ile su devresinin karşılaştırılmasıElektrik devresinin daha iyi anlaşılması için su devresi ile karşılaştıralım. Sumolekülleri borular yardımıyla pompa, vana ve türbin üzerinden devrelerini tamamlar, bunasu devresi denir. Elektrik yüklerinin, üreteç, iletkenler, anahtar, sigorta ve alıcı üzerindentamamladıkları yol da elektrik devresini devresinde; kaynaktaki su bir pompadan verilen enerji sayesinde vana açıldıktansonra, oluşan kinetik enerji türbine hareket devresinde; anahtarın kapatılmasıyla meydana gelen kapalı devrede,iletkenler üzerinden geçen elektrik yükleri, enerjilerini alıcıya vererek devrelerini Su devresi ile elektrik devresinin karşılaştırılmasıŞekil incelendiğinde, su devresindeki pompa elektrik devresindeki bataryanıngörevine benzer iş yapmaktadır. Ayrıca su devresindeki vana ile elektrik devresindekianahtar benzer görevleri görmektedir. Vana suyun geçişini, anahtar elektrik akımınıngeçişini kontrol Elektrik Devre Elemanları ve GörevleriBasit bir elektrik devresi beş bileşenden oluşur. Devre bileşenleri, üreteç, sigorta,anahtar, alıcı ve Basit elektrik devresi ve elemanlarıŞekil Basit elektrik ÜreteçHerhangi bir enerjiyi kimyasal, mekanik, ısı, ışık, elektrik enerjisine dönüştürendevre elemanına üreteç veya kaynak denir. Elektrik devresindeki alıcıların çalışabilmesi içingerekli elektrik enerjisini sağlayan devre elemanıdır. Akım kaynağı, doğru akım kaynağı vealternatif akım kaynağı olmak üzere iki çeşittir. Doğru akım kaynağı; generatör akümülatör, pil olarak çeşitleri vardır. Alternatör generatör alternatif akımkaynağıdır. Redresörler ise alternatif akımı doğru akıma Doğru akım kaynağı piller6Ø Limona farklı iki metal batırıldığında küçük bir lambayı kısa AkümülatörlerØ Piller genellikle 1,5 Volt, aküler ise 12 Volt gerilim verebilecek şekilde ve akümülatörler seri bağlanarak + uç, – uca bağlanır devreye verdiklerigerilimler arttırılır. Paralel bağlanarak akım verme kapasiteleri Seri bağlanan akümülatör ve pillerResim Generatör DA ve AA Şekil Seri bağlı pillerle yapılan SigortaElektrik devrelerinden istenmeyen aşırı akımlar geçebilir. Bu durumda elektrik devreelemanları zarar görür. Devreye bağlanan sigorta akım şiddetinin belli bir değerin üstüneçıkmasını önler. Devrenin güvenliği için kullanılır. Çeşitleri vardır. Buşonlu, cam, fişli,anahtarlı otomatik sigorta, NH bıçaklı sigorta ve yüksek gerilim akımlı ve elektronik devrelerde cam sigortalar, aydınlatma ve priz devrelerindebuşonlu veya anahtarlı otomatik sigortalar, büyük akımlı güç devrelerinde NH sigortalarkullanılmaktadır. Günümüzde buşonlu sigortalar pek tercih edilmemektedir. Eğer buşonlusigortalı devrelerle karşılaşırsanız, bu sigortalar attığında kesinlikle buşonları sarılmamalı,buşon yenisi ile değiştirilmelidir. Devre akımına uygun değerde sigortalar Sigorta çeşitlerinin standart akım değerlerini Fişli ve cam sigortalarResim Buşonlu Sigorta Resim NH sigortaResim Anahtarlı otomatik ve YG AnahtarDevreyi açıp kapamaya yarayan araçlardır. Anahtar açıldığında alıcıya giden akımkesilir ve alıcı enerjisiz kalır. Anahtar kapatıldığında ise devreden akım geçer ve alıcı akımlara kumanda eden anahtarlara şalter adı verilir. Zayıf akım, merdiven otomatiğiliht, yangın bildirim gibi devrelerde buton kullanılır. Buton ile anahtarın farkı, anahtarkalıcı buton ise basıldığı sürece devreyi çalıştırır. Aydınlatma devrelerinde kullanılacakanahtarlar, faz iletkeni üzerine konulmalı ve 220 Volt’a kadar devrelerde anahtar anma akımıen az 10 Amper Anahtar ve buton sembolleriŞekil Buton Şekil Şalter ve anahtarResim Anahtarlar ve şalterØ Anahtarlar ile ilgili maddeleri elektrik iç tesisleri yönetmeliğinden AlıcıElektrik enerjisini istenen başka bir enerjiye dönüştüren aygıtlara alıcı yük- almaçdenir. Alıcı çeşitleri olarak; elektrik enerjisini ısı enerjisine dönüştüren elektrik fırın vesobaları, mekanik enerjiye çeviren motor, ışık enerjisine çeviren lamba örnek olarakverilebilir. Alıcılar, özelliğine göre doğru akımla veya alternatif akımla, 12- 24- 48- 220- 400Volt gerilimlere göre çalışan tiplerde Alıcı İletkenElektrik devre elemanlarının birbirine bağlantıları, elektrik akımını iyi ileten bakırveya alüminyum gibi metal tellerle yapılır. Diğer bir deyişle akım kaynağı ile alıcıyıbirleştiren ve elektrik akımının üzerinden geçtiği yoldur. İletken kesitleri devre akımınıkarşılayacak değerde olmalıdır. Elektrik iç tesisatta üzeri yalıtılmış iletkenler kullanılır. Çoktelli ve tek telli yalıtılmış iletkenler devresindeki iletkenlerin ısınmaması ve enerji kaybına neden olmamasıgerekir. Bu nedenle bir elektrik devresinde kullanılacak iletken kesitinin seçiminde şuhususlar dikkate alınmalıdırØ Alıcının gücüØ İletkenin uzunluğu ve iletkenin cinsiØ Devreye uygulanan gerilimin değeriŞekil Çok telli ve tek telli Elektrik Devresi ÇeşitleriElektrik devreleri, devreden geçen akımın durumuna göre; açık devre, kapalı devre vekısa devre olarak Açık DevreElektrik devresindeki anahtarın açık durumda olduğu, devreden akımın geçmediği vealıcının çalışmadığı devredir. İletkenlerin kopması, sigortanın atması, ek yerlerinin temasetmemesi de açık devreyi Açık Kapalı DevreElektrik devresinde, anahtar kapalı ve devre akımının normal olarak geçtiği, alıcınınçalıştığı Kapalı Kısa DevreElektrik devresinde, devre akımının alıcıdan geçmeden kısa yoldan devresinitamamlamasıdır. Bu istenmeyen bir devre şekli olup üretece ve elektrik tesislerine zararverebilir. Devre elemanlarının korunması için sigorta konulmasının gereği kısa devrelerdedaha iyi anlaşılır. İletkenlerin yalıtkanlıklarının özelliğini kaybederek birbirine temas etmesi,üretecin kısa devre olması veya alıcının kısa devre olması şeklinde ortaya akımı devresini direnci en küçük olan yerden tamamladığından, kısa devredurumunda devreden büyük değerde akım geçerek sigortanın açmasına neden olur. Arızagiderilmeden kesinlikle devreye enerji birbirine temas etmesinden dolayı geçen akım 300 mA’e ulaştığında,iletkenlerin kor haline gelmeye başladığı araştırmalar sonucunda tespit edilmiştir. Bundandolayı 300 mA’de devreyi açan yangın koruma roleleri kullanılması ana kolon hattı girişine Bataryanın kısa devre olmasıBu durumda Şekil kısa devre akımı sigortadan geçmediği için, sigorta atmaz vebatarya zarar Alıcının kısa devre olmasıBu durumda Şekil alıcı kısa devre olmuştur ve sigorta devreyi Bataryanın sigortadan sonra kısa devre olmasıBu durumda Şekil kısa devre sigortadan sonra oluştuğu için sigorta devreyi açarve batarya zarar FAALİYETİŞekil Açık devre Şekil Kapalı devre Şekil Kısa devreBASİT ELEKTRİK DEVRESİNİ KURMAK ve ÇALIŞTIRMAKİşlem Basamakları ÖnerilerØ Elektrik devre Basit elektrik devresinikurunuz ve Devre şemasını çizerek kullanacağınızmalzemeleri bir kağıda Elektrik devre elemanlarının iletken, sigorta,anahtar, alıcı, üreteç olduğunu Uygun devre elemanlarını Üretecin düşük gerilimli 9- 12 Volt olmasınadikkat ediniz pil veya adaptör güç kaynağı.Ø Devrenizde cam sigorta Devrenizde 0,5 mm² yalıtılmış Seçtiğiniz devre elemanlarını, öğrenmefaaliyetindeki şekilden Şekil Alıcı olarak, lamba veya küçük güçlü Devreye sigorta konulmasına dikkat Anahtarı kapayınız. Alıcının Alıcıyı, veya bataryayı çok kısa süreliğine, kısadevre ediniz ve sigortanın attığınıUYGULAMA Kısa devreyi ortadan kaldırmadan devreyetekrar enerji İş güvenliği tedbirlerine El ve güç aletlerini kullanırken çok VE DEĞERLENDİRMEAşağıdaki soruları çoktan seçmeli, tamamlamalı, doğru-yanlış olarak Aldığı elektrik enerjisini diğer enerjilere dönüştüren devre elemanına ………… Devreye kumanda eden devre elemanına ……….. veya ………… Devrenin elektriksel güvenliğini sağlayan devre elemanına …..........….. Alıcının çalıştığı devre çeşitine. …………….. Buton sürekli olarak elektrik devresine enerji vermeye YANLIŞ……..6. Şekil a’da A anahtarı kapatılırsa oluşan devre çeşidi nedir?A Açık devre B Kısa devre C Kapalı devre D Dirençsiz devre E Hiçbiri7. Şekil a’da B anahtarı kapatılırsa oluşan devre çeşidi nedir?A Açık devre B Kısa devre C Kapalı devre D Uzun devre E Hiçbiri8. Şekil a’da A ve B anahtarı kapatılırsa oluşan devre çeşidi nedir?A Açık devre B Uzun devre C Kapalı devre D Kısa devre E Hiçbiri9. Anahtar ve sigortanın yerleri değiştirilerek yapılacak devre bağlantısı, devreninçalışmasını YANLIŞ……..10. Büyük akımlara kumanda eden anahtarlara …………................ cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerekkendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınızsorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete VE DEĞERLENDİRME16PERFORMANS DEĞERLENDİRMEMODÜL ADI Temel Elektrik devreleriUYGULAMA FAALİYETİ Basitelektrik devresini kurmak ve SOYADI…………………………….SINIF VE NU…………………………….AÇIKLAMA Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınızbecerileri EVET ve HAYIR kutucuklarına X işareti koyarak kontrol ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır1. Elektrik devre elemanlarının görevlerini kavradınız mı?2. Elektrik devre elemanlarını doğru seçtiniz mi?3. Elektrik devresini uygun ve doğru kurdunuz mu?4. Elektrik devresini doğru çalıştırdınız mı?5. Kısa devrenin zararlarını gözlemlediniz mi?6. İş güvenliği tedbirlerine uydunuz mu?DEĞERLENDİRMEYapılan değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözdengeçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarınızıntamamı “Evet” ise bir sonraki faaliyete DEĞERLENDİRME17ÖĞRENME FAALİYETİ-2Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda, uygun atölye ortamında, standartlara veElektrik İç Tesisleri Yönetmeliğine uygun olarak zayıf akım tesisatı elemanlarını seçebilecekve devrelerini faaliyet öncesinde konuyla ilgili araştırma ve gözlem yapmanız bilgileri daha rahatkavramanıza yardımcı olacaktır, yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardırØ Zayıf akım tesisatlarında hangi elemanlar kullanılır, Çağırma ve bildirim tesisatları nelerdir, işlemleri için internet ortamını kullanabilir, elektrik elektronik malzemelerisatan işyerlerini, elektrik tesisat taahhüt firmalarını gezebilirsiniz. Ayrıca iletken, kablo,klemens sigorta, buton, zil, kapı otomatiği, trafo kataloglarını incelemelisiniz. Araştırmanızırapor haline getirerek arkadaşlarınıza ZAYIF AKIM TESİSATI UYGULAMADEVRELERİZayıf akım tesisatları, çağırma ve bildirim tesisatları olarak ikiye ayrılır. Zil ve kapıotomatiği tesisatlarının temelini oluşturan devreleri Bir Buton Bir Zil Tesisatı Uygulama Devrenin Bağlantı ŞemasıDevre bağlantı şemasını, kapalı ve açık şema olarak ayrı ayrı inceleyeceğiz. Kapalışema, elektrik tesisatında iletkenlerin yolunu boru vb. ve devre elemanlarının sigorta, ekkutusu, buton, alıcılar, üreteç vb. yerlerini gösteren şemadır. Buna tek hat şeması da projeleri kapalı şema olarak şema; tesisatta elektrik devresini, alıcı ile kumanda araçları ile birlikte göstereniletken dolaşım şemasına denir. Meslek elemanı devrenin bağlantısını bu şemaya göre yapar,buna bağlantı şeması da denir. Bundan sonraki devre uygulamalarımızda, devre düzeninikapalı şemaya göre bağlantıları ise açık şemaya göre FAALİYETİ-2AMAÇARAŞTIRMA18Şekil Bir buton bir zil kapalı şemasıŞekil Bir buton bir zil açık bağlantı Devrede Kullanılan ElemanlarNo Adı Özelliği Miktarı1 Sigorta 6A W-otomat 1 Adet2 Trafo 220/ 12V 5W 1 Adet3 Buton Sıva üstü veya sıva altı 1 Adet4 Zil Vızıltı veya elektronik 1 Adet5 İletken tel 0,5 mm² HO5V- U Zil teli 3 metre6 Buat Sıva üstü veya sıva altı 1 Adet7 Boru ve dirsek 14PVC 1m- 1 Adet8 Kroşe Antigron veya çivili 10 Adet9 Uzatma kablosu 2x0,75 fişli 2 metre10 Klemens 1 nolu 2 AdetTablo Bir buton bir zil tesisatı malzeme Devrenin Çalışma PrensibiÇağırma ve bildirim tesisatlarının temeli bir butonla bir zil tesisatıdır. Bir buton ve birzilden oluşan devrede butona basıldığı müddetçe zil çalar, elimizi kaldırdığımızda isezilinenerjisi kesilir. Bu devrenin kurulması, çalışması ve arızaları iyi öğrenildiğinde, bundansonraki devrelerde kolaylık Bir buton bir zil çalışma prensibiŞekil Bir buton bir zil akım geçiş Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek HususlarDevreyi ortamın durumuna göre plançete üzerinde sıva altı veya sıva üstü borularıiçinden çekiniz. Eğer ortamda borular döşenmemiş ise kapalı şemaya göre Zil ve buton yerlerini belirleyiniz. Açık şemaya göre iletkenleri, daha öncedendöşenmiş borular içine Boruların uç kısımlarına, açıkta iletken kalmayacak şekilde zil ve butonu uygunağaç vidası ile monte İletken uçlarını uygun araç ile soyarak zil ve butonun bağlantı Gerekli kontrolları yaparak buat kapağını Devreye kontrollü bir biçimde enerji Kesinlikle enerji altında İşiniz bittikten sonra, malzemeleri yerinden düzgünce Bir Buton İki Zil Tesisatı Uygulama Devrenin Bağlantı ŞemasıŞekil Bir buton iki zil kapalı şemasıŞekil Bir buton iki zil açık bağlantı Devrede Kullanılan ElemanlarNu Adı Özelliği Miktarı1 Sigorta 6A W-otomat 1 Adet2 Trafo 220/ 12V 5W. 1 Adet3 Buton Sıva üstü veya sıva altı 1 Adet4 Zil Vızıltı veya elektronik 2 Adet5 İletken tel 0,5 mm² HO5V- U Zil teli 3 metre6 İletken tel 1,5 mm² HO7V- U trf giriş 0,5 metre7 Bant Elektrik bantı 1 Adet8 Klemens 1 nolu 4 Adet9 Boru ve Dirsek 14 PVC 1m-1 Adet10 Buat ve kroşe PVC 2- 10 AdetTablo Bir buton iki zil tesisatı malzeme listesiBir buton bir zil tesisatındaki zile paralel bir zil bağladığımızda, bir buton iki zildevresini yapmış Devrenin Çalışma PrensibiÇağırma ve bildirim tesisleri, kullanım yerlerine göre değişik şekillerde okullarda ve büyük işletmelerde değişik yerlere veya katlara birden fazla zil ziller bir buton ile çalıştırılarak giriş veya çıkış zamanı duyurulur. Böyle bir devredeziller birbirine paralel bağlı olduğundan, zil sayısı ihtiyaca ve trafo gücüne göre basıldığı sürece iki zil de aynı anda Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek HususlarØ Devre şemasına göre elemanları seçiniz, plançete üzerinde buton ve zillerinyerlerini aynı boyda olacak şekilde Plançetede borular döşenmemişse kapalı şemaya uygun olarak borularıdöşeyinizkroşelerle.Ø Plançete üzerindeki borular içerisinden, açık şemaya uygun olarak iletkenlerigeçiriniz, iletkenleri lüzumsuz yere seri bağlanırsadevre çalışır mı, Buat içerisinde klemens kullanarak veya tekniğine uygun olarak ek alınız ve ekyerini Buton ve zilleri yerine ağaç vidası ile monte İletkenlerin uçlarını soyarak buton ve zilleri bağlayınız ve devreye enerjivererek Kesinlikle enerji altında İş güvenliği tedbirlerine El aletlerini kullanırken çok dikkat İki Buton Bir Zil Tesisatı Uygulama Devrenin Bağlantı ŞemasıŞekil İki buton bir zil kapalı şemasıŞekil İki buton bir zil açık Devrede Kullanılan ElemanlarNu Adı Özelliği Miktarı1 Sigorta 6A W-otomat 1 Adet2 Trafo 220/ 12V 5W 1 Adet3 Buton Sıva üstü veya sıva altı 2 Adet4 Zil Vızıltı veya elektronik 1 Adet5 İletken tel 0,5 mm² HO5V- U Zil teli 3 metre6 İletken tel 1,5 mm² HO7V- U trf giriş 0,5 metre7 Bant Elektrik bandı 1 Adet8 Klemens 1 nolu 4 Adet9 Boru ve dirsek 14 PVC 1m-1 Adet10 Buat ve kroşe PVC 2- 10 AdetTablo İki buton bir zil tesisatı malzeme listesiBir buton bir zil tesisatının borularını ve buatlarını sökmeden, iki buton bir ziltesisatını da yapabilirsiniz. Bir zil bir buton tesisatında, butona paralel olarak bir butonbağladığımızda iki buton bir zil bağlantısını yapmış Devrenin Çalışma Prensibiİki katlı bir apartman ve küçük bir işyeri örneğinde olduğu gibi bir kişiyi birden fazlakişinin çağırması veya haber vermesi gerekebilir. Bu durumda iki buton ile bir zil tesisatıkullanılır. Butonların hangisine basılırsa basılsın zil çalışacaktır. Devrede butonlar zile seri,birbirine paralel bağlanırlar ve buton sayısı istendiği ölçüde Butonlar birbirine seri bağlanırsa ne olur, Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek HususlarØ Bir buton iki zil tesisat döşenmiş boruları bu devre içinde Plançete üzerindeki borular içerisinden, açık şemaya uygun olarak iletkenlerigeçiriniz, iletkenleri lüzumsuz yere Buat içerisinde klemens kullanarak veya tekniğine uygun olarak ek alınız ve ekyerini Buton ve zilleri yerine ağaç vidası ile monte İletkenlerin uçlarını soyarak buton ve zilleri bağlayınız ve devreye enerjivererek Kesinlikle enerji altında İş güvenliği tedbirlerine El aletlerini kullanırken çok dikkat Bir Kat Bir Daireli Kapı Otomatiği ve Zil Tesisatı Devrenin Bağlantı ŞemasıŞekil Kapı otomatiği ve zil tesisatı kapalı – açık Devrede Kullanılan ElemanlarNu Adı Özelliği Miktarı1 Sigorta 6A W-otomat 1 Adet2 Trafo 220/ 12V 10W 1 Adet3 Buton Sıva üstü veya sıva altı 3 Adet4 Zil Vızıltı veya elektronik 1 Adet5 Kapı kilidi Elektrik-mekanik 1 Adet5 İletken tel 0,5 mm² HO5V- U Zil teli 3 metre6 İletken tel 1,5 mm² HO7V- U trf giriş 0,5 metre7 Bant Elektrik bantı 1 Adet8 Klemens 1 nolu Adet9 Boru ve dirsek 14 PVC 2m- 2 Adet10 Buat ve kroşe PVC 3- 10 AdetTablo Kapı otomatiği ve zil tesisatı malzeme Devrenin Çalışma PrensibiKapı otomatiği bir alıcı çeşidi olup içindeki bobin enerjilenince gerili yay tırnaktankurtulur ve kapı açılır. 12 Volt ile çalışır. Eğer kapı otomatiği zincirli tip ise gergi ayarınıniyi yapılması gerekir. Kapı otomatiği kapı kiliti apartman giriş kapısı kapısındaki zil butonuna Z basıldığında dairedeki zil çalar. Daire içindekikapı otomatiği butonuna K basıldığında apartman giriş kapısı açılır. Daire kapısınagelindiğinde buradaki zil butonuna Z basılınca tekrar dairedeki zil çalar. Zil butonlarıbirbirine paralel Kapı otomatiği ve zil akım geçiş değişik bağlantı Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek HususlarDevre bir kat bir daireli olduğuna göre binanın girişi ve üstünde bir kat var döşerken buna dikkat etmeliyiz. Plançeteyi dikey olarak Devre şemasına göre elemanları seçiniz, plançete üzerinde buton, zil ve kapıotomatiği yerlerini Plançetede borular döşenmemişse kapalı şemaya uygun olarak borularıdöşeyinizkroşelerle.Ø Plançete üzerindeki borular içerisinden, açık şemaya uygun olarak iletkenlerigeçiriniz, iletkenleri lüzumsuz yere Buat içerisinde klemens kullanarak veya tekniğine uygun olarak ek alınız ve ekyerini Buton, zil ve kapı otomatiğini yerine ağaç vidası ile monte İletkenlerin uçlarını soyarak buton, zil ve kapı otomatiğini bağlayınız vedevreye enerji vererek Kapı otomatiği zincirli tip ise gergi ayarını Kesinlikle enerji altında İş güvenliği tedbirlerine El aletlerini kullanırken çok dikkat FAALİYETİZİL ve KAPI OTOMATİĞİ UYGULAMA DEVRELERİ YAPILMASIİşlem Basamakları ÖnerilerØ Bir buton bir zil Bağlantı şemasına uygun elemanlar Eğer tesisat borusu döşemeniz gerekirse, kapalışemaya göre Bağlantılarınızın gevşek olmamasına Devrenizde mutlaka sigorta Enerji altında Bir buton iki zil Bağlantı şemasına uygun elemanlar Bir buton bir zil tesisatında bulunan zile paralelzil bağladığınızda, iki zilin butona basıldığındaaynı anda çalacağını Eğer tesisat borusu döşemeniz gerekirse kapalışemaya göre Bağlantılarınızın gevşek olmamasına Devrenizde mutlaka sigorta Enerji altında El aletleri kullanırken çok dikkat FAALİYETİ28Ø İki buton bir zil Bağlantı şemasına uygun elemanlar Bir buton bir zil tesisatında bulunan butonaparalel buton bağladığınızda, iki buton ile bir zilekumanda edeceğimizi Eğer tesisat borusu döşemeniz gerekirse kapalışemaya göre Bağlantılarınızın gevşek olmamasına Devrenizde mutlaka sigorta Enerji altında El aletleri kullanırken çok dikkat Bir zil ve kapı otomatiğitesisatını Bağlantı şemasına uygun elemanlar Eğer tesisat borusu döşemeniz gerekirse kapalışemaya göre döşeyiniz. Plançetede boruları dikeyolarak Bağlantılarınızın gevşek olmamasına Zincirli tip kapı otomatiği kullanıyor iseniz gergiayarını uygun olarak Devrenizde mutlaka sigorta Enerji altında El aletleri kullanırken çok dikkat VE DEĞERLENDİRMEAşağıdaki soruları çoktan seçmeli, tamamlamalı, olarak Tesisat şemalarında tek hat şemasına …………… Tesisatta elektrik devresini, alıcı ile kumanda araçları ile birlikte gösteren iletken dolaşımşemasına ……………. Yukarıdaki şemada 1 nulu buton hangi zil veya zilleri çalıştırır?A 1- 2 B 1- 3C 1- 4 D 1- 5E 5- 64. Yukarıdaki şemada 3 nulu buton hangi zil veya zilleri çalıştırır?A 1-2 B 2-3C 4-5 D 5-6E 2- 65. Yukarıdaki şemada 6 nulu zili hangi buton veya butonlar çalıştırır?A 1-2 B 2-3C 4-5 D 3-4E 1- 5DEĞERLENDİRMECevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerekkendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınızsorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete VE DEĞERLENDİRME31PERFORMANS DEĞERLENDİRMEMODÜL ADI Temel Elektrik DevreleriUYGULAMA FAALİYETİ Zayıf akımtesisat devrelerini kurmak ve SOYADI…………………………….SINIF VE NU…………………………….AÇIKLAMA Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınızbecerileri EVET ve HAYIR kutucuklarına X işareti koyarak kontrol ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır1. Bir buton bir zil devresini doğru yaptınız mı?2. Bir buton iki zil devresini doğru yaptınız mı?3. İki buton bir zil devresini doğru yaptınız mı?4. Bir zil ve kapı otomatiği devresini doğru yaptınız mı?5. İş güvenliği tedbirlerine uydunuz mu?DEĞERLENDİRMEYapılan değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözdengeçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarınızıntamamı “Evet” ise bir sonraki faaliyete DEĞERLENDİRME32ÖĞRENME FAALİYETİ-3Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda, uygun atölye ortamında, standartlara,Elektrik İç Tesisleri Ve Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliğine uygun olarak aydınlatma,priz ve güç devre elemanlarını seçebilecek ve devrelerini faaliyet öncesinde konuyla ilgili araştırma ve gözlem yapmanız bilgileri daha rahatkavramanıza yardımcı olacaktır, yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardırØ Çevrenizde aydınlatma için hangi devre çeşitleri kullanılmaktadır, Aydınlatma ve priz devrelerinde hangi kesitte kablolar kullanılmaktadır, işlemleri için internet ortamını kullanabilir, elektrik malzemeleri satanişyerlerini, elektrik tesisat taahhüt firmalarını gezebilirsiniz. Ayrıca iletken, kablo, klemenssigorta, anahtar, priz, lamba kataloglarını incelemelisiniz. Araştırmanızı rapor halinegetirerek arkadaşlarınıza AYDINLATMA, PRİZ VE GÜÇ TESİSATIUYGULAMA Adi Anahtar Tesisatı Uygulama DevresiBir lambayı veya bir grup lambayı aynı anda, aynı yerden yakıp söndürmeye yarayananahtarlara denir. Bu anahtarlar aspiratör, ısıtıcılar, küçük güçlü elektrikli alıcılarınkumandasında da kullanılır. Bir giriş ve bir çıkış olmak üzere iki bağlantı ucu Adi anahtar sembolleriÖĞRENME Devrenin Bağlantı ŞemasıŞekil Adi anahtar tesisatı kapalı şemasıŞekil Adi anahtar tesisatı açık Devrede Kullanılan ElemanlarNu Adı Özelliği Miktarı1 Adi anahtar Sıva üstü veya sıva altı 1 Adet2 Duy Duvar veya tavan tipi 1 Adet3 Lamba Akkor telli 25W ~ 100W 1 Adet4 Klemens 1 nolu 2 Adet5 Sigorta 10A. W-Otomat 1 Adet6 İletken tel 1,5 mm² HO7V- U 2 MetreTablo Adi anahtar tesisatı malzeme listesi34Resim Duy ve anahtar çeşitleriKlemens, aydınlatma ve güç tesislerinde buat ek kutusu içinde eklerin iletkenbağlantılarının yapılması için kullanılan elektrik lambasının, vidalanarak veya takılarak elektrik tesisine bağlanmasınısağlayan Devrenin Çalışma PrensibiDevrede uygun bağlantılar yapıldıktan sonra anahtarı konum değiştirdiğimizdelambaya faz gelir, nötr direk lambaya bağlı olduğundan lamba enerjilenir ve ışık vermeyebaşlar. Anahtarı konum değiştirdiğimizde lambaya gelen faz kesilmiş olur ve lamba Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek HususlarØ Plançete üzerinde borular döşenmemişse, kapalı şemaya göre Plançete üzerine döşenmiş olan borular üzerinde sigorta, anahtar ve duyyerlerini İletkenleri gerekli uzunlukta keserek, açık şemaya göre borular Anahtar eğer sıva altı seçilirse ona uygun kasa İletken uçlarını uygun araç kullanarak soyunuz ve bağlantıları Duyun iç orta kontağına faz denk gelecek şekilde bağlantı En az 1,5 mm² yalıtılmış iletken Sigorta, duy ve anahtarı uygun ağaç vidaları ile yerlerine monte Gerekli kontrolleri yaparak buat kapağını Ampülü duya takarak, çok dikkatli olarak enerji veriniz220 Volt. Adi Anahtar ve Priz Tesisatı Uygulama Devrenin Bağlantı ŞemasıŞekil Adi anahtar ve priz tesisatı kapalı şemasıŞekil Adi anahtar ve priz tesisatı açık şemasıTesisatta prizler ve lambalar İç Tesisat Yönetmeliği gereği ayrı ayrı linyelere lamba linyesine, bir priz Devrede Kullanılan ElemanlarPriz, elektrik aygıtlarına, bir elektrik devresinden fiş aracılığı ile doğrudan veyauzatma kablosu ile enerji alınması için kullanılan bir Priz çeşitleri36Nu Adı Özelliği Miktarı1 Adi anahtar Sıva üstü veya sıva altı 1 Adet2 Duy Duvar veya tavan tipi 1 Adet3 Lamba Akkor telli 25W ~ 100W 1 Adet4 Priz Sıva üstü veya sıva altı Topraksız 1 Adet5 Klemens 2 no 4 Adet6 Sigorta 10A. W-Otomat 1 Adet7 İletken tel 1,5 mm² HO7V- U 2 Metre8 İletken tel 2,5 mm² HO7V- U 2 MetreTablo Adi anahtar ve priz tesisatı malzeme Devrenin Çalışma PrensibiDevremiz adi anahtar tesisatına priz ilave edilmesiyle oluşmuştur. Adi anahtarlambaya kumanda için kullanılmaktadır. Priz ise bir alıcıya enerji almak Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek HususlarAdi anahtar tesisatı devresine ilave olarak priz konulmuştur. Yalnız burada priz ve anakablo en az 2,5 mm² kesitinde kablodan olmalıdır. Eğer adi anahtar ana kablosu 2,5 mm²kesitinde çekilmediyse tesisat kablosu yeniden Plançete üzerine döşenmiş olan borular üzerinde sigorta, priz, anahtar ve duyyerlerini İletkenleri gerekli uzunlukta keserek, açık şemaya göre borular Anahtar eğer sıva altı seçilirse ona uygun kasa İletken uçlarını uygun araç kullanarak soyunuz ve bağlantıları Duyun iç orta kontağına faz denk gelecek şekilde bağlantı Buat içinde klemens kullanarak ekleme Aydınlatma devresinde en az 1,5 mm² yalıtılmış iletken Priz ve ana girişe 2,5 mm² kablo Sigorta, duy ve anahtarı uygun ağaç vidaları ile yerlerine monte Gerekli kontrolleri yaparak buat kapağını Ampülü duya takarak, çok dikkatli olarak enerji veriniz 220 Volt.Ø Prize uygun güçte alıcı Komütatör Anahtar Tesisatı Uygulama Devrenin Bağlantı ŞemasıŞekil Komütatör anahtar tesisatı kapalı şemasıŞekil Komütatör anahtar tesisatı açık Devrede Kullanılan ElemanlarNu Adı Özelliği Miktarı1 Komütatör anahtar Sıva üstü veya sıva altı 1 Adet2 Duy Duvar veya tavan tipi 2 Adet3 Lamba Akkor telli 25W ~ 100W 2 Adet4 Klemens 1 no 4 Adet5 Sigorta 10A. W-Otomat 1 Adet6 İletken tel 1,5 mm² HO7V-U 3 MetreTablo Komütatör anahtar tesisatı malzeme listesiResim Komütatör Devrenin Çalışma PrensibiKomütatör anahtar, iki ayrı lamba veya lamba grubunun bir yerden aynı anda veyaayrı ayrı yakılıp söndürülmesinde kullanılır. Örneğin salon veya misafir odasında bulunanavizede ve sınıflarda bulunan fluoresant lamba armatürlerinde birden fazla lambabulunmaktadır. Bu lambaların tamamını veya bir kısmını komütatör anahtar ile yakıpsöndürmek mümkündür. Önceleri döner tip komütatör anahtarlar, artık günümüzde çiftkutuplu olarak tuşlu tip yapılmaktadır. İki adi anahtarın birleşiminden Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek HususlarØ Plançete üzerinde borular döşenmemişse, kapalı şemaya göre Plançete üzerine döşenmiş olan borular üzerinde sigorta, anahtar ve duyyerlerini İletkenleri gerekli uzunlukta keserek, açık şemaya göre borular Anahtar eğer sıva altı seçilirse ona uygun kasa İletken uçlarını uygun araç kullanarak soyunuz ve bağlantıları Komütatör anahtarın ortak ucuna faz gelmesine dikkat Duyun iç orta kontağına faz denk gelecek şekilde bağlantı En az 1,5 mm² yalıtılmış iletken Sigorta, duy ve anahtarı uygun ağaç vidaları ile yerlerine monte Gerekli kontrolleri yaparak buat kapağını Ampülü duya takarak, çok dikkatli olarak enerji veriniz 220 Volt. Vaviyen Anahtar Tesisatı Uygulama Devrenin Bağlantı ŞemasıŞekil Vaviyen anahtar sembolüŞekil Vaviyen anahtar tesisatı kapalı şeması40Şekil Vaviyen anahtar tesisatı açık Devrede Kullanılan ElemanlarNu Adı Özelliği Miktarı1 Vaviyen anahtar Sıva üstü veya sıva altı 2 Adet2 Duy Duvar veya tavan tipi 1 Adet3 Lamba Akkor telli 25W ~ 100W 1 Adet4 Klemens 1 no 2 Adet5 Sigorta 10A. W-Otomat 1 Adet6 İletken tel 1,5 mm² HO7V- U 3 Metre7 Bant Elektrik bantı 1 AdetTablo Vaviyen anahtar tesisatı malzeme listesiResim Vaviyen anahtar arka bağlantı kısmının Devrenin Çalışma PrensibiBir lambayı veya bir grup lambayı alıcıyı iki ayrı yerden aynı zamanda veya farklızamanlarda yakıp söndüren anahtar çeşididir. Bir tesis için iki anahtar kullanılır. Üç adetbağlantı ucuna sahiptir. Birinci anahtarın orta uçu faz iletkenine, diğer anahtarın orta uculambaya bağlanır. Her iki anahtar arasına iki adet iletken çekilerek diğer uçlara girişli uzun koridorların giriş ve çıkışlarına, iki katlı yerlerin merdiven arasıaydınlatması, iki odanın aynı balkona açılması durumunda kullanılır. Faz anahtarın orta ucuve diğer basılı kontaktan, diğer anahtarın basılı kontağından orta uca geçerek lambaya nötr direk bağlı olduğu için fazda anahtarlardan geldiğinde lamba herhangi birine basıldığında lamba Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek HususlarVaviyen anahtarın birinin orta ucuna faz, diğer anahtarın orta ucuna lamba ucubağlanmalıdır. Diğer boşta kalan ikişer bağlantı klemens uçları iki iletkenle Plançete üzerinde borular döşenmemişse, kapalı şemaya göre Plançete üzerine döşenmiş olan borular üzerinde sigorta, anahtar ve duyyerlerini İletkenleri gerekli uzunlukta keserek açık şemaya göre borular Anahtar eğer sıva altı seçilirse ona uygun kasa İletken uçlarını uygun araç kullanarak soyunuz ve bağlantıları Vaviyen anahtarın birinin orta ucuna faz gelmesine dikkat Duyun iç orta kontağına faz denk gelecek şekilde bağlantı En az 1,5 mm² yalıtılmış iletken Sigorta, duy ve anahtarı uygun ağaç vidaları ile yerlerine monte Gerekli kontrolleri yaparak buat kapağını Ampülü duya takarak çok dikkatli olarak enerji veriniz 220 Volt. Fluoresant Lamba Tesisatı Uygulama Devrenin Bağlantı ŞemasıŞekil 1 adet fluoresant lamba tesisatı kapalı şemasıŞekil 1 adet fluoresant lamba tesisati açik şemasi bobinli balastliŞekil Elektronik balastlı fluoresant lamba bağlantı şeması43Şekil Fluoresant lamba tesisat Devrede Kullanılan ElemanlarNu Adı Özelliği Miktarı1 Adi anahtar Sıva üstü veya sıva altı 1 Adet2 Balast 20W veya 40WBobinli1 Adet3 Starter 20W veya 40W 1 Adet4 Soket Çubuk fluoresant için 2 Adet5 Klemens 1 nolu 2 Adet6 Fluoresantlamba20W veya 40W 1 Adet7 Sigorta 10A. W-Otomat 1 Adet8 İletken tel 1,5 mm² HO7V- U 3 Metre9 Bant Elektrik bantı 1 AdetTablo Fluoresant lamba tesisatı malzeme listesi44Ø Fluoresant Lamba Cam borudan yapılmış, içerisindeki hava boşaltılarakargon gazı doldurulmuş ve ayrıca içerisine az miktarda cıva konulmuştur. İkiucunda tungstenden yapılmış flaman bulunur. Dairesel Simit, çubuk, imal Balast Bobinli veya elektronik olarak yapılır. En yaygın olarak bobinlibalastlar kullanılmaktadır. Lambanın çalışmasında iki ana görevi vardır. İlk anda lambaya enerji uygulanıp flamanların ısınması sonunda, starteraracılığı ile flamanları ısıtmak ve atlama gerilimi oluşturmak Lambanın yanmasından sonra çalışma geriliminin yaklaşık %50 sioranında gerilim düşümü meydana getirmekØ Starter İçi neon gazı ile doldurulmuş cam bir balon içinde iki elektrodubulunan silindir şeklinde bimetal şeritten oluşmuştur. Elektronik balastkullanıldığında starter kullanılmaz. İlk ateşlemeyi sağlayan Soketler Fluoresant lambalarda iki adet soket bulunur ve cam tüpü, pimşeklindeki flaman giriş uçları aracılığı ile tutmaya yarar. Fluoresant lambayaduy görevi Fluoresant lamba Devrenin Çalışma PrensibiFluoresant lambaya enerji uygulandığında, starter elektrotları arasında ark meydanagelir. Bu sırada elektrotlar ısınarak birbirine değer. Starter kontaklarının kısa devre olması ileakım, ballast- lamba flamanları ve starter kontakları üzerinden devresini tamamlar. Aynıanda flamanlar üzerinden akım geçerek electron yaymasına ve civanın buharlaşmasına nedenolur. Akım bimetal ve kontak üzerinden geçtiğinden, starter içerisindeki gaz ve bimetalsoğuyarak eski halini alır ve kontaklarını devresinin açılması ile balastın akımı kesilir ve manyetik alanında düşüş alandaki düşüş nedeniyle de balast bobini üzerinde, şebeke geriliminden dahabüyük bir öz indükleme EMK’i meydana gelir. Bu gerilim flamanlar arasında daha önceısınarak iletken hale gelen lamba iç ortamı üzerinden ark şeklinde atlar. Böylece buharlaşancivaya çarpan ark şeklindeki akım, ultraviyole ışınlarının meydana gelmesini ışınları ise, cam tüpün iç cidarındaki fluoresant tabakaya çarparaklambanın ışık vermesini sağlar. Lambanın, tüp içerisindeki fluoresant madde ve gazın cinsinegöre değişik renkte ışık vermeye başladığı anda balast gerilimi 110 Volt civarına düşerek, ilkanda ateşleyici olarak yaptığı görevi normal çalışma anında akım sınırlayıcı olarak Fluoresant lamba yandıktan sonra starteri çıkarsak lamba yanmaya devam edermi?Ø Starter yerine bir buton bağlansa, butonla lamba yakılabilir mi, Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek HususlarFluoresant lamba elemanlarının güçleri birbirlerine uyumlu olmalıdır. 40 Wattlıkfluoresant ampül kullanılacaksa 40 Wattlık balast ve 40 Wattlık starter kullanılmalıdır. Fazbalasta ve balast çıkışı flamana seri olarak bağlanmalıdır. Bağlantılarda gevşeklikolmamalıdır. Starter yuvasına tam oturmalı gevşek kalmamalıdır. Düşük gerilim olanyerlerde fluoresant lambanın çalışmayabileceği unutulmamalıdır. Elektronik balastta starterkullanılmayacağı Bir Fazlı Motorun Paket Şalterle Kumandası Uygulama Devrenin Bağlantı ŞemasıŞekil Paket şalterle bir fazlı motor kumandası kapalı şeması46Şekil Paket şalterle bir fazlı motor kumandası açık Devrede Kullanılan ElemanlarNu Adı Özelliği Miktarı1 Paket şalter 10A 0-1 açma kapama 1 Adet2 Sigorta 16A. W-Otomat 1 Adet3 Motor Monofaze motor 1 Adet4 İletken 3x2,5 mm² NVV 3 Metre5 Klemens 2 nolu 3 Adet6 Bant Elektrik bantı 1 AdetTablo Bir fazlı motorun paket şalterle kumandası malzeme listesiØ Paket şalter Bir eksen etrafında dönebilen, bir mil üzerinde dizilmiş vepaketlenmiş, bir çok kontak yuvalarından oluşan şalterlere denir. Şalterin herkontak yuvasında 1, 2, 3 veya 4 kontak bulunur. Kontak elemanları Motor Aldığı elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren bir alıcıçeşididir. Oluşturacağımız devrede mono faze bir fazlı motor fazlı motorların ana ve yardımcı sargıları vardır. Klemens tablosundabağlantı yapar iken bu sargı uçlarına dikkat edilmelidir. Ana sargı ile yardımcısargı birbirine paralel bağlıdır. Yardımcı sargısının motor kalkındıktan sonradevreden çıkarılması gerekir. Yardımcı sargıyı devreden çıkartmayöntemlerinden birisi de merkezkaç anahtarla devreden sargı Standartuç işaretiAna SargıU1-U2Yardımcı SargıZ1-Z2Şekil Yardımcı sargılı motor bağlantı şekliŞekil Yardımcı sargılı motor klemens tablosu48Resim Paket şalter ve bağlantısıØ NVVTS-VDE karşılığı NYM KabloŞekil NVV kablo1-Bir veya çok telli bakır iletken, 2-Protodur yalıtkan, 3-Dolgu, 4-Protodur manto kılıf Devrenin Çalışma PrensibiPaket şalter ile monofaze motorun çalıştırılmasında, doğru bağlantı yapıldığında,şalter 0 konumundan 1 konumuna getirilir. Bu esnada paket şalter kontakları faz ve nötrümotora uygulayacak duruma geçmiştir. Motor normal devrine geldiğinde yardımcı sargısıotomatik olarak devreden çıkacak ve motor ana sargı ile dönmeye devam edecektir. Motorudurdurmak istersek şalteri 0 konumuna Devrenin Uygulamasında Dikkat Edilecek HususlarKesinlikle enerji altında bağlantı yapmayınız. Paket şalterin muhafaza kutusu içindemontaj ve bağlantılarını yapınız. Monofaze 1 fazlı motorun klemens bağlantısını doğruyapınız ve motor etiket değerinde gerilim uygulayınız. Motor çalışırken kesinlikle motorunmiline dokunmayınız. Motoru bir yere sabitleyerek çalıştırınız. Motor bağlantılarında en az2,5 mm² kablo FAALİYETİAYDINLATMA, PRİZ ve PAKET ŞALTER DEVRE BAĞLANTILARININYAPILMASIİşlem Basamakları ÖnerilerØ Adi anahtar tesisatıdevresini Bağlantı şemasına uygun devre Malzemelerin sağlamlık kontrolünü Eğer plançete üzerinde hazır döşenmişborular yoksa kapalı şemasına uygun tesisatborularını Plançete üzerinde; devre elemanlarınınsigorta, anahtar ve lamba yerlerini Enerji altında Duyun iç orta kontağına faz iletkeniningelmesine dikkat En az 1,5 mm² iletken Adi anahtar ve priztesisatı devresini Eğer uygun kablo ile çekilmişse ana girişe2,5 mm² adi anahtar tesisatına priziekleyerek tesisatınızı Prize en az 2,5 mm² kablo Devreye mutlaka sigorta monte Prize uygun alıcı FAALİYETİ50Ø Komütatör anahtartesisatı devresini Bağlantı şemasına uygun elemanları Faz iletkeninin komütatör anahtar ortakucuna bağlanmasına dikkat Enerji altında Anahtar çıkışlarının duyun iç ortakontağına dip bağlanmasına dikkat Duy klemens bağlantı iletkenlerininbirbirine temas etmemesine dikkat Devreyi bağlantılarını doğru yaptıktansonra çalıştırınız, lambalar sıcak ikenduyundan Vaviyen anahtar tesisatıdevresini Bağlantı şemasına uygun elemanları Faz iletkeninin vaviyen anahtarın birininorta ucuna bağlanmasına dikkat Diğer vaviyen anahtarın orta ucunalambanın bir ucunun bağlanmasına Vaviyen anahtarların iki kenar bağlantıuçlarının birbirine bağlanmasına Devreyi çalıştırınız, anahtarın birisindenlamba yakılırken, diğerine basıldığındalambanın söndüğünü Fluoresant lambadevresini Uygun devre elemanlarını Devre elemanlarının güçlerinin uyumluolmasına dikkat Soketleri plançeteye ampüle uygun Devre bağlantı şemasına göre Enerji altında Starteri ve ampülü Devreye enerji veriniz ve ampülün Ampül yanmıyorsa sebebini Paket şalterle monofazemotor çalıştırmadevresini Plançete üzerinde; devre elemanlarınınsigorta, paket şalter ve motor yerlerinitespit Bir fazlı motorun paket şalterleçalıştırılması tesisat devresini plançeteüzerine Devreye mutlaka sigorta monte Enerji altında Motoru bir yere sabitledikten Paket şalteri “1” konumuna alınca motorunçalıştığını, paket şalteri “0” konumunaalınca çalışan motorun enerjisininkesildiğini ve kısa bir süre sonra İş güvenliği tedbirlerine VE DEĞERLENDİRMEAşağıdaki soruları çoktan seçmeli, tamamlamalı, doğru-yanlış olarak Bir lambayı veya bir grup lambayı aynı anda, aynı yerden yakıp söndürmeye yarayananahtarlara ……………………… İki ayrı lamba veya iki lamba grubuna bir yerden aynı anda veya ayrı zamanlardakumanda etmeye yarayan anahtar çeşitine ……......................………… Bir lambayı veya bir grup lambayı alıcıyı iki ayrı yerden aynı zamanda veya farklızamanlarda yakıp söndüren anahtar çeşitine ….................... Flouresant lambaya duy görevi yapan elemana …….............. Vaviyen anahtar orta ucuna nötr YANLIŞ…………6. Elektrik iç tesisleri yönetmeliğine gore topraklama iletkenin rengi nasıldır?A Mavi B Kırmızı C Turuncu D Sarı Yeşil E Gri7. Fluoresant lambalarda ilk anda lambaya enerji uygulanıp flamanların ısınması sonunda,starter aracılığı ile flamanları ısıtmak ve atlama gerilimi oluşturmak için kullanılan elemana…………….. Komitatör anahtar, iki vaviyen anahtarın birleşmesinden YANLIŞ…………DEĞERLENDİRMECevaplarınızı cevap anahtarı ile cevap sayınızı belirleyerekkendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınızsorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar sorulara doğru cevap verdiyseniz uygulamalı teste VE DEĞERLENDİRME53PERFORMANS DEĞERLENDİRMEMODÜL ADI Temel Elektrik DevreleriUYGULAMA FAALİYETİAydınlatma, priz ve paket şalterbağlantılarını yapmakÖĞRENCİNİNADI SOYADI…………………………….SINIF VE NU…………………………….AÇIKLAMA Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınızbecerileri EVET ve HAYIR kutucuklarına X işareti koyarak kontrol ÖLÇÜTLERİ Evet anahtar tesisatı devresini doğru kurup çalıştırdınız mı? anahtar priz tesisatı devresini doğru kurup çalıştırdınız mı? anahtar tesisatı devresini doğru kurup çalıştırdınız mı? anahtar tesisatı devresini doğru kurup çalıştırdınız mı?5. Fluoresant lamba devresini doğru kurup çalıştırdınız mı? fazlı motorun paket şalterle çalıştırılması devresini doğru kurupçalıştırdınız mı?7. İş güvenliği tedbirlerine uydunuz mu?DEĞERLENDİRMEYapılan değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözdengeçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarınızıntamamı “Evet” ise modül değerlendirmeye DEĞERLENDİRME54MODÜL DEĞERLENDİRMEModülünAdıTemel Elektrik DevreleriAmaçUygun ortamda elektrikdevrelerini kurmak SoyadıSınıfı Nu…………………………………………AÇIKLAMA Aşağıda listelenen davranışların her birini öğrencide gözleyemediyseniz0, Zayıf nitelikli gözlemlediyseniz 1, Orta düzeyde gözlemlediyseniz 2, ve iyinitelikte gözlemlediyseniz 3 rakamın altındaki ilgili kutucuğa X işareti ÖLÇÜTLERİ 0 1 2 3Basit elektrik devre elemanları seçimi ve devrekurmakAElektrik devre elemanlarını seçmeBElektrik devre çeşitlerini seçmeCKısa devrenin sakıncalarını kavramaDBasit elektrik devresini kurmaZayıf akım devrelerini kurma ve çalıştırmakAZayıf akım devre elemanlarının seçimiBBir buton bir zil tesisatını kurma ve çalıştırmaCBir buton iki zil, iki buton bir zil tesisatını kurmaDBir zil ve kapı otomatiği devresini kurmaAydınlatma, priz ve şalter devrelerini kurma veçalıştırmakAAdi anahtar ve priz devresini kurmaBKomütatör anahtar tesisatı devresini kurmaCVaviyen anahtar tesisatı devresini kurmaDFluoresant lamba tesisatı devresini kurmaEFluoresant lamba muhtemel arızalarını gidermeFBir fazlı motorun paket şalterle kumanda devresinikurmaTertip düzen, iş güvenliğiAMontaj ve bağlantılarda emniyet ve güvenliktedbirlerine uymaBİş tulumu, önlük, eldiven, baret, diğer ekipmanlarınkullanımıCÇalışma ortamını temizleyip düzenlemeTOPLAM PUANMODÜL DEĞERLENDİRME55DEĞERLENDİRMEPerformans denetim listesinde, kazandığınız davranışlar öğretmeniniz tarafındanbelirlenen değer ölçeğine göre değerlendirilecektir. Yukarıdaki ölçeğe göre kendinizideğerlendirip yetersiz bulduğunuz faaliyeti tekrar SAĞA1- Eğitim ve öğrenim faaliyetini tamamladığınız bu modülün Çare, deva, ilaç, yardım.. – Aydınlatmada kullanılan bir veya daha fazla lambabulunduran aydınlatma aracı. – Kanıt, belge, Fluoresant lambaya duy görevi yapan eleman. – Bir müzik çeşiti. – Belirti, çizinti, nişan.– Utanma duygusu, edep, hayâ. – Tersi bandırma, pekmez, Tek hücreli canlı. – Kızgın, öfkeli, sinirli, somurtkan. – Engel, çıkıntı, barikat, sayacı. – Elektrik tesisatlarında buat içerisinde iletken bağlantılarının yapılmasıiçin kullanılan gereçtir. – Işık yayan alıcı çeşidi, Bir elektrik devresinden fiş aracılığı ile doğrudan veya uzatma kablosu ile enerjialınması için kullanılan gereçtir. – Tersi genişlik. – Türkiye’nin uluslar arası plakaişareti. – Tümör, yumru, Bir cetvel çeşidi. – Oyun, raks. – Tersi canlının beslenebilmesi için vazgeçilemez unsur,besin, aş. – Geçmiş zaman Elektrik devrelerinde arzu edilmeyen arıza çeşidi. – Tersi bir çalgı aleti. – Başa takılanörtü etrafına veya bez parçalarının etrafına iplik ile yapılan süsleme, elişi, nakış, İsim. –Tersi işaret zamiri. –Tersi boyutlardan biri, uzunluk. – Faiz, artış, Tersi bir nida. – Eski Mısır’da bir tanrı. – Adi anahtara çekilmesi gereken iletken sayısı.– Eşi ölmüş kadın veya eşinden boşanmış Tersi çalışırken yapılan şey, uğraş, Bir lambayı veya bir grup lambayı alıcıyı iki ayrı yerden aynı zamanda veya farklızamanlarda yakıp söndüren anahtar çeşididir. - Bir rengin son iki Fluoresant lambalarda ilk ateşlemeyi yapan eleman. – Olmaktan Tersi ilave, katkı, zam. – Çocuğu olan kadın, anne. – Çoğul eki. – Öğrencinin başarısınıölçme Komütatör anahtara çekilmesi gereken iletken sayısı. –Zilin çıkardığı ve kulağımızlaalgıladığımız şey. – Tersi elektrik devrelerinde kullanılan koruma elemanı. – Vaka, Bilmekten emir, öğrenmek, bellemek. – Elektrik tesisatlarında kapalı şemanın diğer adı.– Tersi bayrağı veya sancağı önde tutan veya taşıyan kimse, öncü, lider, Elektrik tesisat işini yapan kimse. – Vaviyen anahtara çekilmesi gereken iletken Elektrik Mühendisler Odasının kısaca yazılışı. – Küçük bitki, Tersi protaktinyum’un sembolü - Dünyanın uydusu. – Bir Üreteçten çıkan akımın alıcı üzerinden geçerek tekrar üretece ulaşması için izlediği Bir hayvan. – Bir Tersi ses çıkaran alıcı çeşidi. – Bir içecek, usare, abıhayat. – Bir Tersi bir üreteç çeşididir. – Tersi boyun atkısı, başörtüsü, atkı. – Şişman, kalın, cüsseli, Tersi Bir elektrik devresinde anahtar kapalı, iletkenler sağlam ve üreteçteki enerji alıcıyaulaşıyor ve alıcı çalışıyorsa bu tür devreye verilen Televizyonun kısaca yazılımı. – Kuzu sesi. – Avlanılan. – En kısa zaman birimi. –Tersieskiden konaklamak için kullanılan bina, konukluk, iş Müzikte tempo, ses uyumluluğu, dizem. – Narin’in sessizleri. – Tersi tayin Belirti, çizinti. – Elektrik tesisatçılığında da kullanılan bir el aleti. – Küçük mağara,barınak, oyuk. – Tersi ülkemizin plaka Hamurdan yapılan bir pasta çeşidi. — Soru eki. – Elektrik akımını ileten iletken Bitki bilimde; ermin, kakım. – Tersi ismin hal eki. – Tersi sıra manasına gelenkelimenin ilk hecesi. - Bir Duman, pus, tütsü. — Elektrik lambasının, vidalanarak veya takılarak elektrik tesisinebağlanmasını sağlayan gereçtir. – Tersi gelir, Bir zil çeşidi. – Evin bölümlerinden her biri. – Stronsiyum’un Elektrik tesisatçılığında da kullanılan bir el İfa etme, tatbik, Çoğul eki. – Elektrik devrelerinde basıldığında devreyi kapadan el çekildiğinde devreyiaçan elemandır. – Tersi aldığı elektrik enerjisini hareket dönme enerjisine dönüştürenbir alıcı İnsan vücudunda kolun bir bölümü. — Topraklama iletkenin rengi. – Tersi Bir ilimiz. – Tersi üstü kapalı konuşma, kast etme, fark ettirme, sezdirme. – Bir Elektrik devre elemanlarının birbirine bağlantısının yapıldığı ve elektrik akımını iletenmetal tellere denir. – Tersi bir ANAHTARLARIÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI1 ALICI2 ANAHTARBUTON3 SİGORTA4 KAPALIDEVRE5 YANLIŞ6 C7 A8 D9 YANLIŞ10 ŞALTERÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI1 KAPALIŞEMA2 AÇIKŞEMA3 C4 E5 DÖĞRENME FAALİYETİ-3 CEVAP ANAHTARI1 ADİANAHTAR2 KOMÜTATÖR3 VAVİYEN4 SOKET5 YANLIŞ6 D7 BALAST8 YANLIŞ Search Results for röle Manyetik Röle Nedir Nasıl Çalışır? Manyetik röle Bir demir çubuk etrafına sarılan yalıtkan yüzeyle kaplıdır. Bu iletken telden geçen akım bir manyetik alan oluşturarak yakında bulunan metalleri kendisine doğru çeker. Manyetik röle magnetic relay bir ucu ortak kontağa bağlı bir palet ve normalde açık – kapalı kontaklardan meydana gelir. Manyetik Röle Parçaları Bobin Nüve Palet Kontaklar Gövde Manyetik Rölenin Yapısı Bobin Bobin dikdörtgen prizma yada silindirik biçiminde üretilen bir demir nüve üzerine geçirilmiştir. Bir plastik kılıfa birden çok sayıda sarılmış iletken telden meydana gelir. Rölenin büyüklüğüne ve çekeceği akıma göre iletken çapı ve sipir sayısı değişir. Bobin uçlarına gerilim uygulandığı zaman bobin nüve ile birlikte elektromıknatıs electromagnet özelliği kazanır. Bu durumda karşısındaki paleti çekip, kontakların birbiri ile temasını veya ayrılmasını sağlar. Nüve Bakır tellerin sarıldığı, makaranın geçirildiği metal parçadır. Nüve core tek parça yumuşak demirden yada silisli saçlardan rölenin büyüklüğüne göre imal edilir. Nüvenin yumuşak demir seçilmesinin sebebi kolay manyetik alan kazanmasıdır. Aynı zamanda nüvenin manyetik alanı kolayca kaybetmesidir. Palet Bobinin manyetik alanından etkilenmesi sonucu hareketlenen yumuşak bir demir parçasıdır. Manyetik röle bobinine verilen akım ile mıknatıslanarak makaranın ortasında bulunan demir nüveyi kendine doğru çeker. Böylece kontaklar konum değiştirir. Kontakların konum değiştirmesi ile normal de kapalı kontak açılır, normalde açık kontak ise kapanır. Kontağın durumuna göre kontak üzerinden akım geçişini durdurur veya akım geçişine izin verir. Bobinden geçen akım kesildiğinde makara mıknatıslığını kaybettiği için ve palette serbest kalır. Palet palette bir yay yardımıyla eski konumuna getirilir. Paletin kontaklara dokunduğu noktada fiber denilen bir yalıtkan madde bulunur. Manyetik alan olmadığı zaman bir yay ile gergide tutulur. Kontaklar Kontaklar birbirleri ile temas ettiklerinde akım akmasını sağlarlar. Ayrıca kontaklar açılıp kapanabilen iyi iletken malzemelerden yapılmıştır. Bir rölede bunlardan başka kontakların istek dışı temasını engelleyen yalıtkan bir zemin maddesi bulunur. Manyetik rölelerde kontaklarda paletin çekilmesiyle iki kontak arasında ark meydana gelir. Ark sonucunda kontak contact yüzeylerinde oksitlenmeler oluşur. Bunu önlemek için kontaklar çok iyi pas yapmaz iletkenlerden imal edilir. Oksitlenmeyi azaltmak için kontaklar tungsten, platin ve bakır üzerine gümüş kaplanır. Belirli sürelerde kontak yüzeyleri ince bir zımpara ile temizlenmelidir. Gövde Röle parçalarının üzerine monte edildiği temel parçadır. Elektriki olarak izole edilmiş olup hiçbir iletkenliği yoktur. Manyetik Röle Çalışma Prensibi Manyetik röle nasıl çalışır? Röle çeşitlerinden biri olan manyetik röleler, palet uçlarına bağlı olan kontaklar, kontak durumuna göre açılır veya kapanır. Normalde açık olan kontak kapanır. Bağlı olduğu devreye enerji aktarmak için anahtar görevi yapar. Nüve ve bobin elektromıknatıs gibi çalışır. Bobin uçlarına gerilim uygulandığında bir manyetik alan oluşur. Nüveyi mıknatıs magnet haline getirir ve paleti kendisine doğru çeker. Bu da paletin kontaklarının yerinin değişmesine sebep olur. Palet uçlarına bağlı olan kontaklar, açılır veya kapanır. Normalde açık olan kontak kapanır, normalde kapalı olan kontaklar açılır. Bağlı olduğu devreye enerji aktarmak için anahtar görevi yapar. Bu kontakların uçlarına bir yük bağlanmışsa duracak veya çalışacaktır. Manyetik röleler üstündeki kontak sayısına ve çeşidine göre gruplandırılabilir. Tek kontaklı ve tek konumlu röle üstünde bir tane anahtar bulunur ve bu anahtara ters çalışan başka bir anahtar da yoktur. Sadece bir yükün açılıp kapanmasına yararı olur. Tek kontak çift konumlu rölelerse üstünde bulundurduğu anahtarın yer değiştirmesi sonucu bir yükü çalıştırırken, diğerini durdurur. Benzer şekilde röledeki paralel çalışan kontak sayısı artırılıp çok kontaklı röleler oluşturulabilir. Manyetik Röle Çeşitleri Manyetik röleler; Kontakların dayanabildiği akım ve gerilim durumuna, Kontakların sayı ve çeşidine, Çalışma voltajlarına ve kullanım amacına göre çeşitlere ayrılırlar. Manyetik Rölenin Kullanım Alanları Rölelerin kullanım alanları çeşitlerine göre değişmektedir. Röleler elektriki olarak anahtarlamak istediğimiz her türlü devrelerde kullanılır. TV alıcılarında PLC devrelerinde Merdiven otomatiklerinde Tek ve 3 fazlı motorlara enerji vermede kullanılır. Röle Çeşitleri Nelerdir? Nerelerde Nasıl Kullanılır AC ve DC Röleler Röle çeşitleri nelerdir Röle bir elektrik devresinin açılıp kapanmasını sağlayan elektriksel anahtardır. Aynı anda farklı frekans ve dalga türlerinde etkilenmeden anahtarlama yapabilirler. Elektromanyetik çalışırlar, yani üzerlerinden akım geçmesiyle aktif duruma gelirler. Röleler devrelerin giremediği bölgelerde yüksek sıcaklık, nem veya sıvı ortamlar büyük önem kazanırlar. Tristör ve triyakların kullanılması ile birlikte, rölelerin kullanımı aktif olarak kullanılmaktadır. Röleler hem AC hem DC’ de çalıştırmak üzere kullanılabilirler. Genel olarak; röleler anahtar switch ve ölçen röleler olmak üzere sınıflandırılır. Ayrıca; röleler çalışma, kullanılım amacı ve devreye bağlanış şekline göre de gruplara ayrılır. Röleler kullanıldığı yerlere, çalışma prensiplerine göre adlandırılır. Akım, güç, ilk hareket, termik, manyetik ters akım, kilitleme gibi daha birçok röle çeşidi vardır. AC ve DC Röleler AC ve DC rölelerin çalışma prensibi; Elektromanyetik indüksiyonla aynı ancak yapı biraz farklıdır. Ayrıca bu rölelerin seçildiği uygulamaya bağlıdır. AC ve DC röleler elektromanyetik indüksiyon prensibi ile çalışır. Yapıları biraz farklıdır. Bu röleler çalıştıkları ortama göre seçilirler. DC rölelerin, bobin enerjisini kesmek için diyotla birlikte kullanılır. AC rölelerin, girdap akımı kayıplarını önlemek için lamine çekirdekler kullanır. AC rölenin özelliği her yarım döngüde akım beslemesi yönünün değişmesidir. Bu yarım döngü nedeniyle sıfır akım rölenin sürekli olarak devreyi açıp kapatmasına sebep olur. Bundan dolayı bobin her döngüde manyetizmasını kaybeder. Bunu önlemek amacıyla, AC rölesine sıfır akım konumunda manyetizma sağlamak için bir gölgeli bobin yerleştirilir. Ya da başka bir elektronik devre yerleştirilir. En çok kullanılan röle çeşitleri Manyetik röle Dil kontak röle Termik röle Aşırı akım rölesi Röle çeşitleri, kullanıldıkları devreye göre uygun olanı seçilmelidir. Örneğin manyetik etkiyle anahtarlama yapılacaksa dil kontak, yüksek akımı sınırlamak için de aşırı akım koruma röleleri seçilebilir. Endüstride elektrik devrelerinde kullanılan en yaygın röle çeşitleri Röleler akımın veya voltajın belli değere ulaşmasıyla çalışıyorsa bu röleler ani etkili rölelerdir. Akımın iki değeri arasında çalışan diferansiyel röle, Çalışma akımına ulaştıktan ve belli bir müddet bekledikten sonra, çalışan gecikmeli röle, Diğer rölelerin çalışmasını sağlayan veya sınırlayan kilitleme rölesi, Enerji nakil hatlarındaki kısa devre koşullarına karşı şebekeyi koruyan koruma rölesi, Elektrik makinelerini koruyan termik-manyetik röle, Kendisini besleyen gerilim ortadan kalktığı zaman çalışan sıfır rölesi, Jeneratörlerin motor olarak çalışmasını engelleyen ters akım rölesidir. Modern otomasyon sistemlerinin en çok yararlandığı aletlerden biri de röledir. Örneğin, telefon sistemleri, demiryolları sinyal sistemleri röle düzenine göre yapılmıştır. Otomatik makinaların çalışması röleler ile sağlanır. Elektromekanik rölelerin yerini yarı iletken röleler almaya başlamıştır. Manyetik Röle Bir demir çubuk etrafına sarılan yalıtkan yüzeyle kaplıdır. Bu iletken telden geçen akım bir manyetik alan oluşturarak yakında bulunan metalleri kendisine doğru çeker. Manyetik röle magnetic relay bir ucu ortak kontağa bağlı bir palet ve normalde açık – kapalı kontaklardan meydana gelir. Dil Kontak Reed Röle Reed röle veya dil kontak adı verilen rölenin devredeki işlevi elektriksel kontak açma ve kapamadır. Havası alınan cam tüp içerisine manyetik alandan etkilenen metal kontaklar yerleştirilir. Böyle yapılan röleye dil kontak, kontak sayısı fazlaysa dil kontak rölesi adı verilir. Dil kontak rölelerde kontağı kapatmak için bir mıknatıs magnet parçası yaklaştırılır. Ya da cam kılıf üstüne sarılan bobin üzerinden akım geçirmek yeterli olmaktadır. Reed röleler manyetik alan kontrollü anahtardır. Anahtarın açılıp kapanması ise manyetik alan değişimine bağlıdır. Dil kontak rölelerin kullanım alanları Otomobillerin uyarı ışıkları, Su altında çalışan cihazlarda, Sıvı seviye kontrollerinde, Hırsız alarmları, Uzaktan kontrol anahtarı vb gibi yerlerde kullanılmaktadır. Dil kontak Termik Röle Ortamdaki ısı değişikliğine bağlı olarak kontaklarını açan veya kapayan röle türüdür. Termik röleler içindeki bi-metal denilen özel bir metal bileşimiyle ortamın ısısını ayarlar. Ortamın ısısı belirlenmiş ısı değerinin üzerine çıktığı zaman yüke giden akımı keser. Bu bileşim, ısıya göre değişik genleşme karakteristiğine sahip iki metalden oluşur. Metallerden biri fazla, diğeri daha az genleşir. Isı değişiminde bu genleşme röledeki kontakların kapanmasını sağlar ve ısı enerjisi hareket enerjisine dönüşür. Bu hareket enerjisi kontakları kapatmak için kullanılır. Termik röleler de yapı olarak kendi içlerinde çeşitlere sahiptirler. Motor kontrol devrelerinde kullanılan termik rölelerin içerisinde ısınmayı gerçekleştiren krom-nikel ısıtıcı vardır. Ütü vb gibi aletlerde kullanılan termik röleler alet içerisindeki ısıyı kullanır. İçerisinde sadece bi-metal ve kontaklar mevcuttur. Termik Röle Bu iki farklı termik rölenin iç yapısı yukarıdaki şekildeki gibidir. Birinci rölede bi-metal ısının etkisi ile palet üstüne eğilerek kontakları hareket ettirir. İkinci rölede ise ısı etkisi ile gevşeyen bi-metal ağırlığında etkisi ile kontak üzerine düşerek kontağın açılmasına sebep olur. Termik röleler, çalışma esnasında aşırı ısınan motorları durdurulmasında kullanılır. Ya da saç kurutma makineleri, ütü gibi ısı üreten cihazlarda, ısı seviyesinde aşırı ısınmayı engellemek için kullanılır. Solid State Röle SSR Katı Hal solid state röle rölelerde mekanik herhangi bir parça bulunmaz. SSR röle elektronik parçalardan meydana gelmiş bir anahtarlama sistemidir. Klasik röle ve kontaktörlerle aynı işi yaparlar. Kontaktör ve röle gibi kumanda ve güç devreleri vardır. Güç devresinin anahtarlanmasın da kullanılır. 1 – 2 amper ile 1000 – 2000 amper gibi büyük akımlara kadar anahtarlama yapan monofaze yada trifaze solid state röleler vardır. İmalat firmalarınca röle fiyatları akımına göre değişmektedir. Solid State Rölenin Çalışma Prensibi Rölede kumanda devresinde transistör ve benzeri elemanlar kullanılır. Bu sayede açık konumdan kapalı konuma gelerek sisteme enerji verir. Bu bir elektrik rölesi yada kontaktörün bobini olabilir. Enerji verilen kontaklar açık konumdan kapalı konuma gelen bir uygulamadır. Transistörün röle ve kontaktörden farkı; Bobin yerine elektronik bir devre elemanı olmasıdır. Güç kontakları yerine ise elektronik devre elemanları vardır. Örnek transistör, triyak, tristör gibi. Aşırı Akım Koruma Röleleri Bir yük devresinde hattın başına konulan sigortalar çalışma nitelikleri sebebiyle yükü değil hattı korurlar. Yükleri arızalardan önce korumak amacı ile farklı röleler kullanılmaktadır. İşte aşırı akım rölesi, aşırı akımların motor sargılarına verebileceği zararları önlemek için kullanılır. Aşırı akım koruma rölesi motorları, sistemleri aşırı akımdan korumak için yapılmıştır. Bir fazlı alternatif akım devrelerinde sadece bir iletkene bir aşırı akım rölesi bağlanır. 3 fazlı devrelerde ise her 3 faz iletkenine üçlü grup halinde aşırı akım rölesi bağlanır. Aşırı akım röleleri kumanda devresindeki devreye seri bağlı, normalde kapalı kontağı kumanda eder. Aşırı akım rölelerinde akım ayarı, röle üzerindeki ayar vidasıyla yapılır. Motorların anma akımlarına göre belli sınırlarda akım ayarı yapılır. Aşırı akım röleleri yük devresine seri bağlanarak üzerinden yük akımı geçer. Yük geçici bir arıza sebebiyle yada yol alma anında çektiği kısa süreli aşırı akımlarda sargılar zarar görmez. Bu halde rölenin devreyi açmaması istenir. Bunun içinde rölenin devreyi açması, geciktirici bir sistemle önlenir. Akım değeri normal sınırlarda ise çıkış rölesi çekili konumundadır. Akım ayarlanan değerin üzerine çıkarsa çıkış rölesi gecikme süresi bitiminde kontağı bırakır. Bağlı olduğu motor yada sistemi devreden çıkarır. Aşırı Akım Rölesi Kontaktör Elektrik devresini açıp- kapamaya yarar. Kumanda sistemiyle uzaktan kumanda edilebilen güçlü elektromanyetik anahtarlara kontaktör denir. Kontaktörler alternatif gerilimde çalışması ve yüksek akım ve gerilim değerlerini kontrol etmesi ile rölelerden ayrılır. Kontaktörler, normal rölelerin kaldırabileceğinden çok daha yüksek yükleri anahtarlamada kullanılırlar. LED Yakıp Söndürme Devresi Aşağıdaki şekilde verilen devre ile Led1, röle ve buton kontrolüyle yakılıp söndürülür. Normalde kapalı olan kontak boş olduğundan röle bobin uçlarında gerilim olmadığı zaman led sönük durumdadır. Mavi ile gösterilen akım yolu kullanılamaz. Butona basılı tutulduğu zaman pembe ile gösterilen akım yolundan akan akım bobin üzerinden geçer. Kontak uçlarının yer değişmesini sağlar ve mavi akım yolunun kullanılması mümkündür. Bu durumda LED yanar. Elimizi butondan çektiğimizde yanan LED söner. Led Yakıp Söndürme Filip – Filop Hafıza ve sayıcı devrelerinde kullanılan dijital veri saklama hücresi flip – flop’dur. 1 bir yada 0sıfır verisini güç kesilinceye kadar korur. Girişlerine uygulanan gerilimlerin değiştirilmesiyle çıkış uçlarında sakladığı değerler değiştirilir. En basit filip-flop olan SR flip-flop Set-Reset Flip-Flop. Set ucuna gerilim uygulandığında lojik 1 bilgisini saklar. Reset ucuna gerilim verildiğinde lojik 0sıfır bilgisini saklar. SR flip-flop devresinin girişlerine göre çıkış tablosu ve röle ile yapılmış devresi aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. Devrede Set=1 ve Reset=0 olduğunda Q=1 çıkışı gösterilmektedir. SR Flip-Flop Mühürleme Bir yükün çalışmaya başlamasını ve durdurulmasını iki butonla kontrollünü yapan devreye mühürleme devresi adı verilir. Mühürleme devrelerinin çalışma prensibi; Rölenin bobin besleme geriliminin yine röle kontakları üzerinden verilmesine dayanmaktadır. Mühürleme Şekildeki mühürleme devresinde start başlama butonuna basılır. A ve B ile gösterilen paletler röle bobinine enerji geldiği zaman konum değiştirir. Start butonu devre dışı kalır. Bobin enerjisi A paleti üstünden karşılanır ve mühürleme sabitleme gerçekleşmiş olur. B paleti üzerinden de yük çalışmaya başlar. Stop durdurma butonuna bir anlık basılması mühürü açar. Böylece paletler yer değiştirir, yük ve bobin enerjileri kesilir. Kapı Devreleri Röleler ile akım akışının kontrolü sağlanır ve çeşitli kapı devreleri yapılır. AND ve NAND Devreleri Şekildeki And devresinde üç rölenin de bobinlerine enerji geldiğinde paletlerini kendilerine çekerler. Böylece çıkışta bulunan lambaya akım ulaşır. Eğer bobinlerden birine enerji gelmezse kontak uçları kapanmadığından akım gitmez. Nand devresinde ise herhangi bir rölenin bobin gerilimi kesilirse kapalı kontak üzerinden çıkışa akım ulaşır. Or ve Nor Devreleri Or devresinde A,B,C girişlerinin bağlı olduğu rölelerden birinin bobin enerjisini çeker. Çıkıştaki lambanın yanmasını yani çıkışın lojik 1 olmasını sağlar. Nor ise Or devresinin tam tersi olarak çalışır. İki LED Lamba İçin Biri Sönmeden Diğeri Yanmayan Devre Röle İle İki Yükün Kontrolü Devresi Şekildeki devrede rölenin normalde kapalı kontağı üzerinden yeşil renkli yol üzerinden akım akar. Led lamba 2 ışıma yapar. Bu sırada butona basılı değildir. Bundan dolayı pembe renkte gösterilen akım yolundan akım akmıyor, röle bobininden de akım geçmiyordur. Butona basıldığında pembe gösterilen akım yolundan geçen akım ile rölenin paleti harekete geçer. Çift konumlu anahtar yer konum değiştirir. Bu durumda mavi akım yolundan akım akar ve Led lamba 1 ışıma yapar. Dil Kontak İle Araç Far Kontrolü Dil kontak ile araç far kontror devresi Şekildeki uygulama devresindeki dil kontak röleleri RL1 ve RL2 gösterilmiştir. Dil kontakların üzerine sarılmış iletken tellerden geçen akım sağ ve sol farların ışıma yapmasını sağlar. Aynı zamanda bu akım dil kontak üstünde manyetik alan meydana getirir. Böylece dil kontakları kontaklarının kapanmasını sağlar. LD1 ve LD2 ile gösterilmiş LED’ lerin ışıma yapmasını sağlar. Bu LED’ ler araçlarda gösterge paneline takılarak şoföre farların ışıma yaptığını gösterir. Eğer farlarda bir problem olursa akım akışı kesilir ve dil kontağın, kontakları birbirinden ayrılır. hattın kopması yada lambaların patlaması gibi. Bu durumda LED’ ler söner. Böyle bir durumda şoför farlarının yanmadığını anlar. BENZER KONULAR Kaçak Akım Rölesi Aşırı Akım Rölesi Zaman Rölesi Gerilim Koruma Rölesi Faz Koruma Rölesi Gerilim Koruma Rölesi Nedir? Gerilim koruma rölesi Röle, elektrik devrelerinin açılıp kapanmasını sağlayan anahtar nitelikli düzenektir. Farklı frekans ve dalgalarda etkilenmeden anahtarlama ve elektromanyetik olarak görev yaparlar. Gerilim Koruma Rölesi Ne İşe Yarar? Üzerlerinden akım geçtiği sürece manyetik alan oluşumu ile devreye girip, akım iletme görevi görürler. Gerilim koruma röleleri, motorları ve sistemleri aşırı ve düşük gerilime ve faz sırası hatasına karşı korumak için tasarlanmıştır. Bağlı oldukları sistemi şebeke gerilimden kaynaklanan olumsuzluklara karşı korur. Alt ve üst gerilim sınırları ayarlanabilen rölelerdir. Mikroişlemci kontrollüdür. Gerilim koruma rölesi çeşitli amaçlarla ve değişik devreler üzerinde kullanımlarına göre adlandırılır. Gerilim ayar aralığına, faz sıralama kontrolüne, çekmede veya açmada gecikme seçimine göre çeşitlere ayrılır. Gerçekleştirildiği fonksiyonlar; Üzerlerinden akım geçtiği sürece manyetik alan oluşumu ile devreye girip, akım iletme görevi görürler. Gerilim koruma röleleri, motorları ve sistemleri aşırı ve düşük gerilime ve faz sırası hatasına karşı korumak için tasarlanmıştır. Bağlı oldukları sistemi şebeke gerilimden kaynaklanan olumsuzluklara karşı korur. Alt ve üst gerilim sınırları ayarlanabilen rölelerdir. Mikroişlemci kontrollüdür. Gerilim Koruma Rölesi Kullanım Alanları Yüksek ve düşük gerilimden etkilenen kontrol ve kompanzasyon sistemlerinde kullanılan cihazlar, Elektronik kumanda devreleri, kondansatör grupları, Motor, klima, kompresör ve elektrik motorlarının korunmasında gerilim koruma rölesi kullanılır. Gerilim koruma rölesi çeşitli amaçlarla ve değişik devreler üzerinde kullanımlarına göre adlandırılır. Gerilim ayar aralığına, faz sıralama kontrolüne, çekmede veya açmada gecikme seçimine göre çeşitlere ayrılır. Gerçekleştirildiği fonksiyonlar; Faz Yokluğu Koruması Fazlardan herhangi birinin olmaması durumunda sistem aşırı ısınır. Isınarak yanmasını engellemek için çıkış rölesi belirli bir gecikme süresi sonunda bırakır. Fazların normale dönmesi ile çıkış rölesi gecikmesiz olarak çeker. Faz Sırası Koruması L, L1, L2 fazlarının sırasının doğru olmadığı halde devreye girer ve sistemin zarar görmesini engeller. Ayarlanabilir Gerilim Koruması Gerilimin belli sınırların dışında ayarlanan gecikme süresi kadar kalırsa çıkış rölesi devreye girer. Ayarlanan süreden daha az bir zamanda gerilim normale dönerse röle durumunu korur. Sistemin küçük gerilim değişmelerinden etkilenmemesi için belli bir değerde histerisiz eğrisi vardır. Aşırı ve Düşük Gerilim Koruması Fazlardan birinin nominal gerilim değerinin %40 daha fazla veya daha az olduğunda röle devreye girer. Aşırı Gerilim Koruma Asenkron motorlara uygulanan gerilim + % 10’ u aştığında sargılarda meydana gelen ısı artar. Isı artınca istenmeyen durum oluşur ve motora zarar verir. Bunu önlemek için gerilimin % 10 aştığı durumlarda aşırı gerilim koruma rölesi devreye girer. Sistemin enerjisini keser. Kompanzasyon sistemlerinde; Kondansatörlerin aşırı gerilimden etkilenmemesi için, 3 fazlı aşırı gerilim rölesi kullanılır. Elektronik kartları, motor ve kumanda devrelerinin korunması amaçlı kullanılır. Şebekeye direkt olarak bağlanır. Ayar düğmesinden gerilimin üst sınır ayarı yapılır. Gerilim, şebekede değerin üstüne çıktığında, röle hızlı bir şekilde çekerek çıkış kontağını kapatır. Şebeke gerilimi normale döndüğü zaman kontak tekrar eski konumuna gelir. Aşırı gerilim rölesi bağlanarak bir asenkron motorun çalışması; Aşırı gerilim rölesinin üzerinde bulunan üst sınır ayar vidasıyla kontrol edilecek gerilim bölgesi ayarlanır. Ani gerilim dalgalanmalarına karşı meydana gelebilecek hatalı açmalar, 01–10 sn. ayarlanabilen zaman gecikmesiyle önlenir. Gerilim değeri 1,5 Un’ nin üstüne çıktığında gecikme devre dışı bırakılarak rölenin ani açma yaptırılır. Gecikmeli yada ani açma bitiminde fazların gerilimi ayarlanan çalışma bölgesine döner. Bu durumda röle kendini otomatik olarak yeniden başlatarak kontaklarını kapatır. Normal çalışma durumuna döner. Düşük Gerilim Koruma Asenkron motorlara uygulanan gerilim % 10 nun altına düştüğünde motoru korumak için düşük gerilim koruma rölesi kullanılır. Kompanzasyon sistemlerinde, düşük gerilimden kondansatörlerin etkilenmemesi için; Kontrol sistemlerinde, elektronik kumanda, Motor ve kompanzasyon kondansatörlerinin korunması için düşük gerilim rölesi kullanılır. Yapısı elektroniktir. Elektronik röle, motor, kumanda devrelerini ve elektronik kartları koruması için kullanılır. Geniş kullanım alanları vardır. Fazlar arası gerilim dengesizliği elektrik motorlarına ve sisteme hasar verir. Maliyeti yükseltir. Tamiri zordur. Elektrik motorunu arızalardan korumak için gerilim koruma röleleri kullanılır. Gerilim koruma rölelerin yüzeyinde ayar düğmesi, çalışma şeklini gösteren led ve bağlantı noktaları vardır. Düşük gerilim rölesi bağlanarak bir asenkron motorun çalışması; Düşük gerilim rölesi şebekeye doğrudan bağlanır. Ayar düğmesinden gerilimin alt sınır ayarı yapılır. Gerilim, şebekede değerin üstüne düştüğünde, röle hızlı bir şekilde çekerek çıkış kontağını kapatır. Şebeke gerilimi normale döndüğü zaman kontak tekrar eski konumuna gelir. Gerilim koruma rölesi normal değerin %50 sine düştüğünde ani olarak çıkış rölesini çeker ve sistemi gecikmeden hemen devre dışı bırakır. Aşırı – Düşük Gerilim Koruma Asenkron motorlar, ±% 10’luk gerilim değişmelerinde normal çalışırlar. Gerilimin daha fazla yükselmesi veya düşmesi halinde motor akımı artar. Bu durum, sargılarda oluşan ısıyı artırır. Düşük gerilim rölesi, gerilimin, anma değerinin % 10 altına düşmesi halinde kullanılır. Aşırı gerilim rölesi ise gerilimin % 10 fazla yükselmesi halinde devreyi açar. Aşırı gerilim bağlantı şeması Piyasada birçok röle markaları vardır. Siemens, Viko Termik Röleler, Entes, gibi bunlardan bazılarıdır. Röle markaları, çeşitleri ve özelliklerine göre röle fiyatları da değişmektedir. Aşırı Akım Rölesi Nedir? Çeşitleri Nelerdir Aşırı akım rölesi Aşırı akımların elektrik motorlarına zarar vermemesi için kullanılır. Bu zararları önlemek için kullanılan cihazlara aşırı akım rölesi denir. Bir motor besleme devresinde hattın başına konulan elektrik sigortaları sadece hattı korurlar. Motorları korumak için farklı röleler kullanılır. Aşırı Akım Rölesi Yapısı Bir fazlı alternatif akım devrelerinde sadece bir iletkene aşırı akım rölesi bağlanır. 3 fazlı devrelerde ise her üç faz iletkenine bağlanır. Bu akım röleleri, kumanda devresindeki devreye seri bağlı normalde kapalı kontağı kumanda eder. Aşırı akım rölelerinde akım ayarı, röle üzerinde bulunan ayar vidasıyla yapılır. Motorların anma akımlarına göre belirli sınırlar içinde akım ayarı yapılır. Aşırı Akım Rölesi Nasıl Çalışır? Akım değeri normal sınırlarda ise çıkış kontakları çekili konumundadır. Akım ayarlanan değerin üstüne çıktığında çıkış kontakları gecikme süresi bitiminde açılır ve bağlı bulunduğu motor veya sistemi devre dışı bırakır. Aşırı akım rölesi motor devresine seri bağlanır. Bu akım rölesinden, motorun şebekeden çektiği akım geçmektedir. İlk çalışma anında motorun üzerinden aşırı akım geçtiğinde motora zararı olmaz. Sürekli aşırı akımın geçmesi, motora zarar verebilir. Bu aşırı akım, motorun ısınmasına ve yanmasına sebep olur. Kısa süreli aşırı akımlarda aşırı akım rölesi, çalışarak motoru devreden çıkarmamalıdır. Örneğin, motor yol alırken kısa sürede aşırı akım çeker. Bu şekilde geçici durumlarda rölenin çalışması, geciktirici bir cihazla önlenebilir. Sebebi ne olursa olsun motor fazla akım çektiğinde aynı akım röleden de geçer. Böylece aşırı akım rölesinin kontağı açılır. Bu kontak, motor kontaktörünün enerjisini keser. Motor devreden çıkar ve yanmaktan korunur. Aşırı akım sebebiyle atan akım rölesi, reset butona basılarak kurulumu yapılır. Aşırı akım rölesinin kurulumunu yapmadan önce rölenin atmasına sebep olan arıza varsa giderilir. İş tezgahlarında kullanılan aşırı akım rölelerin kurulumları elle yapılır. Birtakım aşırı akım röleleri üzerlerinde bulunan vidayla otomatik olarak kurulu konumuna geçer. Elle kurulmuş gibi hazır duruma gelir. 1 – Aşırı Akım Rölesi Bağımlı aşırı akım koruma rölesi Bağımsız aşırı akım koruma rölesi Termik karakteristikli aşırı akım rölesi Yönlü aşırı akım rölesi 2 – Mesafe koruma rölesi 3 – Diferansiyel röle Bağımlı Aşırı Akım Koruma Rölesi Bağımlı aşırı akım ile selektif korumada açma zamanları kısa devre akımıyla bağımlıdır. Bu rölelerde akım ayarı ve açma zaman faktörü ayarı yapılır. Bağımlı röleler şebeke ve motor korumalarında kullanılır. Kısa süre darbeli çalışan motor korumasında ve motorun demaraj akımlarına karşı korumasında uygun röledir. Bağımsız Aşırı Akım Koruma Rölesi Bağımsız aşırı akım rölesinde zaman ayarı, akım ayarından bağımsız olarak gerçekleştirilir. Bağımlı aşırı akım röleleri ile donatılmış ve şebekeden beslenen bir yüksek gerilim tesisinde, bağımsız aşırı akım röleleri ile selektif koruma sağlanabilir. Böylece zaman ayarları selektiviteyi sağlayacak biçimde yapılmalıdır. Bağımsız aşırı akım röleleri şebeke, generatör ve motor koruması için kullanılır. Termik Karakteristikli Aşırı Akım Rölesi Saniyeler mertebesinde ayarlanan bağımlı ve bağımsız aşırı akım röleler, kısa devre korumasında kullanılır. Ancak bu rölelerin düşük ayarlanmasıyla korunması gerekmeyen küçük yüklerde de sık açmalarla karşılaşılır. Diğer yanda dakikalar mertebesinden aşırı yükler birçok şebeke ve yüksek gerilim tesislerinde her zaman vardır. Elektronik ve elektromekanik bağımlı bağımlı ve bağımsız röleler de çekme oranı 0,9 sn. olarak düşünüldüğünde her röle çektiği değerden %10-20 oranında daha düşük değerde bıraktığında istenmeyen açmaları önlemek mümkün değildir. Bu sebeple kısa devre röleleri oldukça yüksek akım ve küçük zaman değerlerine ayarları yapılmalıdır. Yönlü Aşırı Akım Rölesi Tek taraflı beslenen paralel ve ring şebekelerde ve iki taraftan beslenen normal şebekelerde selektif koruma sağlamak için kullanılır. Aşırı akım rölelerinin akım yönüne göre fonksiyon göstermeleri gerekebilir. Paralel çalışan tesislerde ve şebekelerde bu röleleri kullanılarak kısa devrelerde arızalanan bölümün iki yönden beslenmesi önlenir. Böylece aşırı zarar oluşmaz. 2 – Mesafe Koruma Rölesi Röle ile arıza noktası arasındaki uzaklık, arıza akımı ve geriliminin referans alınarak elde edilen empedansın ölçülmesi ile belirlenir. Böylece kademeli açma sağlanır. Rölede ayarlanan mesafe/zaman karakteristiğine göre; röle, uygun kesiciyi açtırır yada back-up koruma görevi yapar. Mesafe koruma röleleri, birkaç yerden beslenen ağ şebekelerinde, seçici ve hızlı çalışırlar. Yardımcı link hatları gerektirmezler. 3 – Diferansiyel Röle Akım trafolarının sekonder polarite uçları birbirine ters bağlanır. 180° faz farklı akımların oluşması sağlanır ve bir akım rölesi yerleştirilir. Bu akım rölesine diferansiyel röle adı verilir. Trafoların, kabloların, hava hatlarının, ve alternatörlerin faz sargıları arasında bir izolasyon hatası sonucu oluşan kısa devreleri güvenilir şekilde belirleyen rölelerdir. Aşırı Akım Rölesi Çeşitleri Aşırı akım röleleri ikiye ayrılır. Yapılarına göre aşırı akım röleleri Termik aşırı akım rölesi Manyetik aşırı akım rölesi 1 – Termik Aşırı Akım Rölesi Motor akımının yarattığı sıcaklığın etkisi altında çalışan aşırı akım rölesine, termik aşırı akım rölesi denir. Termik aşırı akım rölesi üç çeşittir. Endirekt ısıtmalı Direkt ısıtmalı Ergiyici alaşımlı Endirekt Isıtmalı Endirekt ısıtmalı termik aşırı akım rölesi üç bölümden meydana gelir. Isıtıcı Bi-metal Kontak Isıtıcı motora seri bağlanır. Isıtıcıdan motor akımı geçmektedir. Motora zarar verebilecek değerde bir akım devamlı ısıtıcıdan geçerse, oluşan ısı bi-metali sağ tarafa doğru büker. Bi-metal kapalı kontağı açarak kontaktör bobinine seri bağlı motoru devreden çıkartır. Bu durumda motor yanmaktan korunur. Motor akımı kısa bir süre için normal değerinin üstüne çıkarsa, ısıtıcıdan geçen bu akım bi-metali ısıtacak zamanı olmaz. Böylece bi-metal bükülmediği için kontak da açılmaz. Motor için sorun olmayan bu durumlarda, ısının bi-metale iletilmedeki gecikme, aşırı akım rölesinin çalışmasına mani olur. Direkt Isıtmalı Endirekt ısıtmalı termik aşırı akım rölelerinin akım değerleri büyüdüğünde, ısıtıcı telin ve bi-metalin ölçüleri de büyümektedir. Büyük akımlar için yapılacak endirekt ısıtmalı termik aşırı akım röleleri kullanışlı ve ekonomik değildir. Bundan dolayı akım şiddeti büyük olan termik aşırı akım röleleri direkt ısıtmalı olarak üretilirler. Direkt ısıtmalı termik aşırı akım rölelerinde ısıtıcı eleman yoktur. Motor akımı bi-metal üstünden geçer. Bi-metalin bükülmesine ve kontağın açılmasına sebep olan sıcaklık, bi-metalin içinde olur. büyük akımlar için yapılacak direkt ısıtmalı termik aşırı akım röleleri de aynı sebeplerle kullanışsızdır ve ekonomik değildir. Termik aşırı akım rölesi bu halde bir akım trafosu ile yada şönt dirençle birlikte kullanılır. İster akım transformatörü ve isterse şönt direnç, termik aşırı akım rölesinin çalışma akımını kapasitesini büyütür. Direkt ve endirekt ısıtmalı termik aşırı akım röleleri farklı akım şiddetleri için üretilirler. Her termik aşırı akım rölesi iki akım değeri arasında çalışır. Aşırı akım rölesi, üzerinde olan ayar vidasıyla istenen motor akımına ayarlanması yapılır. Ergiyici Alaşımlı Ergiyici alaşımlı termik aşırı akım rölesinin bölümleri; Isıtıcı küçük bir tüp Kontak bloğu Isıtıcı elemanın çevrelediği tüpün içerisinde, serbest bir şekilde dönen ikinci bir tüp daha bulunur. İki tüp arasında düşük sıcaklıkta ergiyen bir alaşım vardır. Ergiyici alaşım, iki tüpü birbirine bağlamaktadır. Termik aşırı akım rölesinin ısıtıcısı motor devresine, normalde kapalı kontağı kumanda devresine seri bağlanır. Sebep ne olursa olsun motor aşırı akım çekerse, ısıtıcıdan geçen bu akım tüpteki alaşımın ergimesine sebep olur. Yay sebebi ile içteki tüp ve dişli döner. Normalde kapalı kontak açılırak, kontaktörü ve motoru devreden çıkarır ve motor stop eder. Böylece ısıtıcıdan akım geçmez. Tüpleri birleştiren ergiyici alaşım kısa bir sürede donar. Farklı akım değerlerinde yapılan ergiyici alaşımlı termik aşırı akım rölelerinin akım ayarı yapılmaz. Motor Devrelerinde Termik Aşırı Akım Rölesi Kullanımı Termik aşırı akım röleleri 3 fazlı motor devrelerinde her faz üstüne bir termik aşırı akım rölesi bağlanır. Üç termik aşırı akım rölesi bir kapalı kontağın kumandasını yapar. Motor çalıştığı sürece aşırı akım çekerse, termik aşırı akım rölesinin normalde kapalı kontağı açılırak çalışan kontaktörü ve motoru devreden çıkarır. Bu durumda motor yanmaz. 2 – Manyetik Aşırı Akım Rölesi Sabit bir demir çubuk çevresine, yalıtkan ile kaplanmış iletken bir tel ile sarılmış manyetik alan oluşturur. Bu durumda karşısında bulunan metali kendisine doğru çekerek çalışan röleye manyetik röle denir. Bobin manyetik alandan etkilenerek çalışan bir cihazdır. Röle firmaları tarafından, nüve yapısı yumuşak demirden imal edilir. Nedeni manyetik alanı kolay oluşturması ve yok etmesidir. Elektromıknatıs gibi çalışma özelliğine sahiptirler. Manyetik röleler çeşitlerine ve kontak sayısına göre belirlenir. Motor akımının, manyetik etkisi altında çalışan aşırı akım rölelerine, manyetik aşırı akım rölesi denir. Manyetik aşırı akım rölesi üç bölümden meydana gelir; Elektromıknatıs Kontak Geciktirici eleman Elektromıknatısın bobini güç devresindeki motora seri bağlanır. Bobinden motorun akımı geçer. Aşırı akım rölesinin normalde kapalı kontağı kumanda devresinin girişine konulur. Kontak açıldığı zaman, kumanda devresinin akımı kesilir ve motor stop eder. Kısa süreli aşırı akımlarda, rölenin çalışıp hemen kontağı açması, yağ dolu silindir içerisinde hareket eden bir pistonla önlenmiş olur. Örneğin motorun yol alma sırasında çekilen akımda. Aşırı akım rölesinin bobininden normal değerinin üstünde bir akım geçtiği zaman, bobin demir nüveyi yukarıya çeker. Silindir içerisindeki piston sebebi ile, demir nüvenin hareketi yavaşlar. Bundan dolayı aşırı akım rölesinin kontağı hemen açılamaz. Eğer bobinden geçen aşırı akım normal değere düşmez ise, bir zaman sonra kontak açılır. Yağ dolu silindir içerisinde hareketli pistondan oluşan geciktirici eleman, kısa süreli aşırı akımlarda, rölenin çalışmasına mani olur. Manyetik aşırı akım rölelerinde akım ayarı, demir nüvenin bobine göre olan durumunu değiştirerek gerçekleşir. Örnek olarak bobin sabit tutularak demir nüve aşağı doğru kaydırıldığında, aşırı akım rölesinin devreyi açma akımı büyür. Motor Devrelerinde Manyetik Aşırı Akım Rölesi Kullanımı Manyetik aşırı akım röleleri üç fazlı motor devrelerine üç faz üzerine bağlanır. Akım rölesi, bir kapalı kontağı kumanda eder. Motor çalışırken uzun süre aşırı akım çektiğinde, manyetik aşırı akım rölesinin normalde kapalı kontağı açılır. Çalışan kontaktör ve motor devreden çıkarak motorun yanmasına engel olunur. Aşırı Akım Rölesi Bağlantı Şeması Bağlantı şemasında görüldüğü gibi aşırı akım röleleri motor devresine seri bağlanır ve üzerinden motor akımı geçer. Motorda yol alma anında çektiği kısa zamanlı aşırı akımlarda sargılar zarar görmez. Bu halde rölenin devreyi açmaması istenir. Rölenin devreyi açması, geciktirici bir sistem ile önlenmiş olur. Aşırı Akım Rölesi Montajı Aşırı akım rölesi, raya yada yüzeye montaj yapılır. Yüzeye montaj yapılırken işaretlenen nokta matkapla delinir, tornavidayla montajı yapılır. Röle fiyatları kontak yapılarına, markasına, büyük ve küçük olmasına, kontakların akım taşıma özelliğine bağlı olarak değişir. Kaçak Akım Rölesi Nedir? Ne İşe Yarar? Çalışma Prensibi Kaçak akım rölesi nedir Devrede oluşan kaçak akımı algılayıp tespit eden açma yaparak insanları ve tesisatı korur. Bu cihazlara kaçak akım rölesi denir. Kaçak akım rölesi; faz ve nötr iletkenleri arasında bir dengesizlik yani fark oluştuğunda devreyi açan anahtardır. Elektrik literatüründe kaçak akım anahtarı/sigortası veya kısaca KAKR olarak da adlandırılır. Kaçak Akım Rölesi Kaçak akım; elektrikle çalışan cihazların iletkenlerinin veya enerji altındaki parçalarının yalıtkanlıklarının bozulmasıdır. Bunun sonucunda cihaz gövdesinde oluşan istenmeyen akımdır. Kaçak Akım Rölesi Ne İşe Yarar? Kaçak akım rölesi görevi nedeni ile elektrik tesisatında hayati bir önem taşır. Dünya standartlarına göre kaçak akım röleleri 30 mA ve 300 mA olarak üretilir. Yani eğer kaçak akım rölesi 30 mA ise faz ve nötr arasındaki akım farkı 30 mA değerini aştığında röle atacaktır. Böylece devredeki enerjisini kesecektir. Bu standartların uygulanmasının tek sebebi insan sağlığını korumaktır. Çünkü kaçak akım belirli bir değere ulaştığında insanları sakatlayabilir yada öldürebilir. Kaçak Akım Rölesi Çalışma Prensibi Kaçak akım rölesi, bir tesisatın hattından gelen ve giden akımların toplamının sıfır olması esasına göre çalışır. Tesisatın bir yada üç fazlı olması sonuç açısından değişmez. Kaçak akım rölesinin akım bobini, bir fazlı devreler için, faz ile nötr, içerisinden geçecek biçimde bağlanır. Bu durumda tesisata gelen ve giden akımların bileşkesinden etkilenir. Aşağıda verilen şeklimizde toprak kaçak akım koruma rölesinin yapısı görülmektedir. Akım taşıyan iletkenler bir toroidal yapı içinde geçirilerek faz ile nötr iletkenleri arasındaki denge ölçülür. Tek fazlı dağıtımda faz ile nötr arasında aritmetik toplam, faz sayısı birden çok ise dağıtımda vektörel toplam alınır. Normal durumlarda bu toplam sıfıra eşit olur, yani toroide giren ve çıkan akımlar eşittir. Bu yüzden toroid üstünde bir manyetik akı meydana gelmez ve EMK elektro motor kuvveti sıfırdır. Kaçak akım yok Herhangi bir toprak kaçağı meydana geldiği sırada I faz ≠ I nötr eşitsizliği oluşur. Bu durumda toroid üstündeki denge bozulur. Oluşan fark akımı sebebiyle bir EMK indüklenir. Böylece toroid üstünde bir akı oluşur. Bu akı da algılama sargısı üstünde akıma dönüşür. Ölçme yönündeki mıknatısı açacak manyetik güce ulaştığı zaman kaçak akım koruma rölesi kontakları açılır ve devrenin enerjisi kesilir. Kaçak akım var Kaçak akım rölesinin açma süresi EN 61008 standartlarına uygun bir şekilde belirlenir. Oluşan elektomotor kuvvet EMK EMK, kaçak akım rölesinin açma sınırına ulaştığı zaman devreyi otomatik olarak keser. 30ma kaçak akım rölesi faz ve nötrü beraber. 300ma’ de devreyi açan kaçak akım rölesine de yangın koruma rölesi denir. Kaçak Akımın İnsan Üzerindeki Etkileri Doğrudan enerji altındaki iletkenlere temas eden kişinin vücudu üzerinden elektrik akımı geçer. Akımın vücuttan geçişi ile oluşan tehlikenin önemi birçok etkene bağlıdır. Bunların başlıcaları Akım değeri Akımın geçiş süresi Vücutta izlediği yoldur İnsan vücudundan geçen 50 Hz’lik alternatif akımın etkileri 1 mA’ de His kaybı, karıncalanma olabilir. 5 – 15 mA’ de Düşük bir ihtimal çarpılma hissi, yaralanma olmayabilir. Elde uyuşma hissi, elin ve kolun hareketi zorlaşır. 6 -30 mA’ de Acı veren şok, kas kaybı, donma, kişi kas kontrolü yaparak kurtulamaz. 50- 150 m A’de Çok acı duyulur, solunum problemi, kasılmalar, ölüm gerçekleşebilir. 1000- 4300 mA’ de Kalbin kan pompalaması bozulur, kasılmalar meydana gelir. Sinirler zarar görür, yüksek ölüm riski vardır. 10000 mA’ de Kalp durur, yanıklar meydana gelir, ölüm kaçınılmazdır. İnsanın elektrik akımına dayanabilme oranı Buradan da görüldüğü gibi akımın çok küçük değeri bile kalbin durmasına ve sonuçta ölmesine sebebiyet vermektedir. Elektriğe maruz kalan kişinin vücudundan akacak olan 30 mA kaçak akımdır. Uluslararası Elektroteknik Komisyonu verilerine göre solunum ve kan dolaşımı için sınır değer olarak verilmiştir. Temas gerilimin etkisi Temas geriliminin güvenlik eğrisi, hayat ile ölüm arasındaki sınırı belirler. Bu gerilimin insan vücuduna zarar vermeyecek maksimum değeri, kaçak akımın eşik değeri 25 37 mA kabul edilir. Kişinin bulunduğu ortama göre değişen iç direncinden hesaplanır. Normal şartlarda yetişkin bir insanın iç direnci 2 k’dur. Nemli ortamda bu direnç 2 k’a, ıslak ortamda ise 480 ’a kadar düşer. Temasların tanımı Genel olarak iki tip temas tanımlanır. Bunlar doğrudan temas ve dolaylı temas. Doğrudan temas, bir insanın işletmeye tabi olan gerilim taşıyan parçalara direkt temas olayıdır. Bu durumda kaçak akım, insan vücudu üzerinden toprağa akarak devresini tamamlar. Dolaylı temas, gerilim altında çalışan bir cihazda yalıtım hatasından dolayı bir kaçak oluşabilir. Kaçak akım oluştuğunda topraklama direnci üzerinden devresini tamamlar. Bu durumda arızalı cihaza temas eden bir insan, paralel olarak hata akımı devresine girer. Kaçak Akım Rölesinin Açma Süresi Kaçak akım koruma rölesi tepki süreleri kaçak akım koruma röleleri IEC /EN 61008 standartına göre belirlenmiştir. Hata akımının büyüklüğüne göre açma yapması gereken maksimum açma sürelerine uyumlu olarak çalışır. Maksimum açma zamanları, çarpılmaları ve yaralanmaları önleyecek şekilde belirlenir. Bir insan vücudunun 50 Hz AC akımına olan hassasiyeti baz alınır IEC 60947- 1. Kaçak Akım Rölesi Bağlantısı Üç fazlı kaçak akım koruma rölesinin devreye bağlantısı Montaj sırasında Kofrelere yangın koruma, sayaç kolon devrelerine ise eşikli, amper değerleri yeterli büyüklükte olan kaçak akım koruma şalterleri kullanılmalıdır. Nötr iletkeni izole olarak çekilmeli ve hiçbir yerde şalter ile yük arasında topraklanmamalıdır. İki kutuplu kaçak akım koruma şalterinde faz ve nötr iletkeni, 4 kutuplu kaçak akım koruma şalterinde tüm fazlar ve nötr iletkeni şalter ile irtibatlandırılmalıdır. Kaçak akım koruma şalterinden geçen akım, şalterin nominal akımını aşmamalıdır. Topraklama direnci, 30 mA’lik kaçak akım koruma şalteri için maksimum 2160 , 300 mA’ lik, kaçak akım koruma şalteri için de maksimum 216 olmalıdır. Tesisata bağlı kaçak akım koruma şalterinin çalışmasını kontrol etmek için test “T” butonuna basılmalıdır. Cihaz devreyi açmalıdır. Cihazı test etmek için faz-nötr iletkenleri kesinlikle kısa devre edilmemelidir. Kaçak Akım Rölesi Testi Nasıl Yapılır? Kaçak akım koruma rölelerine periyodik bakım gereklidir. Periyodik bakım beş yılda bir yetkili elektrikçi tarafından yapılmalıdır. Tüketici tarafından ayda bir kere cihazın ön yüzündeki test butonuna basıp cihazın çalışmasını kontrol edilmelidir. Test butonuna basıldığı zaman cihazın mandalı aşağıya düşer, OFF konumuna gelir ve tesisatın geri kalanı enerjisiz kalır. Eğer bunlar oluyorsa röle elektrik tesisatına düzgün bir şekilde bağlanmış demektir. Test butonuna basıldığı zaman bir değişiklik olmuyorsa cihaz ile ilgili bir sorun var demektir. Bu durumda yetkili kişiye başvurulmalıdır. Kaçak Akım Neden Atar? Kaçak akım anahtarı yalıtım hatalarından doğan hataları algılayarak kaçak seviyesi tehlikeli sınırları geçtiği zaman açma yapar. Herhangi bir toprak kaçağı meydana geldiği sırada I faz ≠ I nötr eşitsizliği oluşur. Bu durumda toroid üstündeki denge bozulur. Bundan dolayı da kaçak akım rölesi atar. Bu durum rölenin üzerinde yazan 30mA veya 300mA gibi kaçak akım sınırlarının aşılmasıdır. Bu akım dereceleri aşıldığında çok hızlı bir şekilde reaksiyon verir. Böylece devrenin enerjisini keser. Kaçak Akım Rölesi Seçimi Kaçak akım röle çeşitleri orta ve yüksek hassasiyette üretilirler. Orta hassasiyetli röleler 100-300-500-1000 miliamper. Yüksek hassasiyetli röleler ise 3-10 miliamper dolaylarındadır. Kaçak akım koruma rölesi seçiminde 4 temel kural vardır. Kutup Sayısına Göre Kaçak akım koruma rölesi 2 yada 4 kutuplu olur. 2 Kutuplu; monofoze şebekelerde 2 kutuplu faz+nötr tesisatlar da kaçak akım rölesi, 4 Kutuplu; trifaze şebekelerde 4 kutuplu RTS + nötr kaçak akım rölesi kullanılır. Hassasiyetlerine Göre 30mA İnsan koruması için kullanılan modeldir insan koruma 300mA Teçhizat koruması için kullanılan modeldir. yangın koruma 10mA Havuz gibi hassas yerlerde kullanılan modeldir. >500mA Selektivitenin önemli ve gerekli olduğu uygulamalarda kullanılan modeldir. Tiplerine Göre Kullanım alanına göre ve yapılacak korumanın hassasiyetine göre farklı tiplerde kaçak akım koruma röleleri vardır. A tipi Alternatif akımda ve/veya DC bileşenli titreşimli akımlarda kullanılır. Elektronik devrelerde. Elektronik uygulamalarda, fan, pompa ve indüksiyon fırınları gibi uygulamalarda kullanılır. AC tipi Sadece alternatif akımda kullanılır. Genel güç devreleri ve aydınlatma dağıtımında kullanılır. B tipi Alternatif akımda ve/veya DC bileşenli titreşimli akımlarda ve süreklilik arz eden hata akımlarında kullanılır. Sürücü devrelerinde Si tip Sık olarak yıldırım düşmesi görülen bölgelerde kullanılır. Nominal Akım Değeri Kaçak akım koruma röleleri manyetik koruma yapmazlar. Ancak nominal olarak üzerinden akacak olan akıma göre seçilmelidir. Nominal akım değeri kendinden sonraki devreye bağlanmamalıdır. Kendinden önceki termik manyetik koruma yapan devre kesicisine bağlanır. Kendinden önceki devre kesicisinin izin verdiği nominal akımı taşıyabilecek kapasitede seçimi yapılmalıdır. Kaçak akım rölesi değeri, aygıtın üzerinden geçeceği akıma uygun olmalıdır. Aygıtın üzerinden geçecek akım değerinden düşük olmamalıdır. Standart akım değerleri; 25 Amper, 32 Amper, 40 Amper ve 63 Amperdir. Kaçak Akım Rölesi Nerelerde Kullanılır? Kaçak akım koruma rölesi evlerde ve endüstriyel tesislerde insan hayatı ve teçhizat güvenliği amacıyla kullanılır. Ev tipi kaçak akım rölesi ise 30mA hassasiyetindeki bir röle yeterlidir. Apartman girişindeki panoda 300mA kullanılabilir. Röle Fiyatları Röle fiyatları türüne ve kalitesine göre belirlenmektedir. Sıvı Seviye Rölesi Sıvı seviye rölesi SSR Solid State Relay; stabil, uzun ömürlü, modern elektronik anahtarlardır. Özellikle yüksek voltaj ve akım değerlerine sahip besleme hatlarının kontrolünde güvenli ve kullanımı kolay bir çözümdür. SSR röle sıvı seviyesini kontrol etmek ve gerekli yerlerde kullanılmak üzere yapılmıştır. Sıvıların boşaltılmasında ve dolumun da kullanılan sıvı seviye rölesidir. Yağ tankları, su ve akaryakıt depoları, artezyen kuyularında pompa motorlarında su seviyesini ölçmek amacıyla kullanılır. Sıvı Seviye Rölesi Ne İşe Yarar? Rölede 3 tane elektrot kullanılır. Bu elektrotlar algıladıkları seviye konumuna göre çalışır. Üzerinde bulunan kontaklar ile çıkış verir. Devresine bağlı bulunan motor yardımı ile doldurmayı ve boşaltmayı sağlamaktadır. Sıvı seviye kontrol devresi, sistemi kurulduktan sonra yardım olmadan içindeki sıvı seviye kontrolünü yapar. Ayrıca kuyuların su seviye kontrolü veya su depolarının kontrolünü yapmaktadır. Sıvı Seviye Rölesi SSR röle solid state röle derin su kuyularında motorların susuz çalışmasını önlemek için kullanılır. Depo içindeki su seviye kontrolü, buhar kazanlarında otomatik su almak ve kazan içindeki sıvı seviye kontrolü için kullanılır. İletken olmayan sıvılarda ve yanıcı maddelerin sıvıların kontrollerinde kullanılmazlar. Sıvı Seviye Elektrotu Sıvı seviye rölesinde iki veya üç tane elektrot bulunur. Hassas kontrollerde üç elektrot kullanılır. Üst elektrot rölenin çalışmasını, alt elektrot sıvı akışının durmasını, tabandaki elektrot ise rölenin hassas çalışmasını sağlar. Depo metal ile yapılmışsa taban elektrotuna gerek yoktur. Böyle durumda rölenin taban çıkışı direkt olarak metal depoya bağlanır. Yalıtkan depolarda üçüncü elektrot gövdeye bağlanmadan kullanılır. Sıvı seviye rölesinin daha hassas kontrolü için sıvı seviye sensörü kullanılır. Sıvı Seviye Sensörleri Paslanmaz sıvı seviye sensörleri bağlandığı tanktan aldığı seviye değerini elektriksel değere çevirerek dijital veya analog seviye ölçümü yapabilmesini sağlar. Plastik sıvı seviye sensörleri ile paslanmaz malzemenin kullanılmadığı ortam ve sıvılarda dijital veya analoğ seviye ölçümü yapabilir. Paslanmaz malzemeye göre maliyeti daha az, uzun ömürlü ve sıvı seviye sensör fiyatları değişkendir. Yakıt, su, atık su, soğutma sıvısı, asit, vb gibi sıvıların seviye ölçümü için kullanılır. Seviye Rölesi Çalışma Prensibi Sıvı seviye rölesi çalışma ortamına göre 24–240 V AC/DC gerilim ile çalışır. Anlatılan sıvı seviye rölesi SRRC-04 için geçerlidir. Terminallerde bulunan sıvı seviye rölesinin üzerindeki U, L, B terminalleri elektrot bağlantı uçlarında kullanılır. Çıkış rölesi, iletken sıvı üst seviye elektrotuna U ulaştığında ve elektrot ucuna değdiği anda ayarlanan zaman içinde röle kontağı konum değiştirir. Pompayı devreye alarak çalışmasını sağlar ve sıvı boşaltılmaya başlar. Sıvı alt elektroda temas edinceye kadar boşaltım devam eder. Temas kesildiği zaman yardımcı kontak devreye girerek konum değiştirir ve pompa durur. Yeniden sıvı üst seviyeye ulaşıncaya kadar pompa tekrar devreye girerek çalışmaya başlar. Bu işlem bu şekilde devam ederek gerekli kontrol sağlanmış olur. Hassas çalışmayı sağlamak için taban gövdesine bağlı üçüncü elektrot üst ve alt elektrotlar bulunur. Bunlar arasındaki R Kohm olarak röle üzerinde bulunan düğme ile ayarlanır ve paneldeki kırmızı LED yanar. Sıvı seviye rölesi yanıcı sıvılarda kullanılmaz. Taban elektrodu mutlaka kullanılmalıdır, kullanılmadığı zaman röle çıkış vermez. Yalıtkan olan sıvı tanklar için tabana ayrı bir elektrot yerleştirilir. Sıvı Seviye Rölesi Bağlantı Şeması Yukarıdaki şekilde sıvı seviye rölesi bağlantı şeması verilmiştir. Buna göre rölenin 4 numaralı ucu aşırı akım rölesi kapalı kontağına, aşırı akım rölesi kapalı kontak çıkışı kontaktör bobinine, kontaktör bobin çıkışı nötre bağlanır. Bağlantı şemasında iletken sıvı üst seviye elektrodu U ve alt seviye elektrodu L olarak sembolize edilmekte iken B ise referans elektrottur. U, L, B uçları şekilde gösterilen biçimde röle üstüne bağlanır. A ucuna faz girişi yapılır. B ucu nötre bağlanır. Fazdan 1 numaralı uca giriş yapılır ve bağlantı sonlandırılır. Kullanım ve Kurulum İçin Uyarılar Özellikle kullanım ve kurulum işlemleri çok önemlidir. Yönergelere uyulmaması durumunda yaralanma veya ölümle sonuçlanabilecek durumlar ortaya çıkabilir. Cihaz üzerinde bir işlem yapmadan önce tüm besleme gerilimleri kesilir. Cihaz şebekeye bağlıyken ön panel çıkarılmamalıdır. Solvent veya benzeri maddeler ile temizlenmesi çok ciddi anlamda sıkıntı yaratabilir. Cihazı temizlemek için sadece kuru bez kullanılır. Cihaz çalıştırılmadan önce bağlantılarının doğru olduğu kontrol edilir. Cihaz panoya monte edilir. Sıvı Seviye Rölesi Fiyatları Marka, amaç, özellik, materyal gibi birçok parametreye bağlı olarak fiyatlar değişmektedir. Faz Koruma Rölesi Nedir? Motor Faz Koruma Rölesi Faz koruma rölesi nedir Motor faz koruma rölesi elektronik bir cihazdır. Endüstride, elektrik tesislerinde kullanılan çeşitli röleler vardır. Bunlardan biri de faz koruma rölesidir. Bunlara faz koruma rölesi yada motor koruma rölesi denir. Faz Koruma Rölesi Ne İşe Yarar? Faz koruma rölesi elektrik motorlarını şebekeden gelecek olumsuzluklara karşı korumak amacıyla kullanılır. Amaç trifaze motorların iki faz enerji altında çalışmasını engellemek içindir. Bu koruma görevini termik manyetik röle de sağlar. Termik manyetik röle bu korumayı dar sınırlar içerisinde gerçekleştirebilmektedir. Motor koruma röleleri ise koruma için bir çok seçenek sunar. Faz koruma rölesinin modeline göre şebeke geriliminin faz sırasının karışması, faz dengesizliği, PTC’ nin aşırı ısınması ve besleme geriliminin yeterli gelmediği durumlarda motoru koruma özelliklerine sahiptirler. Genellikle faz koruma röleleri bir kontaktör ile birlikte kullanılır. Fazlarda meydana gelebilecek, istenmeyen durumlarda kontaktör sayesinde sistemi şebekeden ayırır. Faz Koruma Rölesi Yapısı Koruma rölesi imalatı elektronik olarak yapılır. 3 fazlı motorlarda motor sargılarından birinin geriliminin düşmesi ile motor dengesiz yüklenir. Bu da, motorda tamiri zor ve maliyeti yüksek hasarlar verir. Bütün bu olumsuzluklardan motoru korumak için motor faz koruma rölesi kullanılmaktadır. Faz Koruma Rölesi Bağlantısı Faz Koruma Rölesi Çalışma Prensibi R L1- S L2-T L3 faz gerilimleri normal değerinde iken röle çeker ve motor çalışır. Fazlardan birinin gerilimi belirtilen sınır değerinin altına düştüğünde yada faz kesildiği zaman röle bırakır ve motor durur. Faz normal değerine döndüğü zaman röle çeker ve motor yeniden çalışmaya başlar. PTC kullanılmadığı zaman PTC uçları kısa devre edilmelidir. Faz Koruma Rölesi Çeşitleri Faz koruma röle çeşitleri iki tanedir; 1- Motor Koruma Rölesi 3 fazla çalışan motorlarda R-S-T fazlarından bir tanesinin gerilimi kesildiğinde yada gerilimin düşmesi sonucu motor çalışmaya devam eder. Motor eğer bu biçimde çalışmaya devam ederse çok tehlikeli ve istenmeyen bir durumdur. 3 fazla çalışma için yapılan motorlar, 2 faza kalırsa elektrik şebekesinden yüksek akım çeker. Yüksek akım ise sargıları ısıtır. 2 faz enerji uygulanan motorda dönme olmaz ve sargılar çok fazla ısınarak zarar görebilir. Isınan sargılarının izolesi vernik eriyerek kısa devreye sebep olur. Kısa devre ise motorun bozulmasına yol açar. Motorun iki faza kalması veya faz geriliminin aşırı artması veya azalmasında kısa bir zamanda devreyi açar. Motoru korur. Motor koruma rölesi, diğer bir adıyla faz koruma rölesi motorların 2 faz altında çalışmasını engeller. Motorların 2 faz altında çalışarak aşırı ısınmasını, faz sırası, faz dengesizliği ve düşük besleme gerilimine karşı koruma sağlar. Motor koruma rölesi Kullanıcılar tarafından ayarlanan gerilim dengesizliği sınır değeri istenilen sınırın dışına çıkıldığı zaman röle belli bir gecikme süresi bitiminde motoru şebekeden keser. Gecikme süresi tamamlanmadan gerilim dengesizliği düzeldiğinde motor devreden çıkarılmadan çalışmasına devam eder. Gerilim Dengesizliği Sisteme bağlanan yüklerin Y/ D fazlara eşit olmaksızın bağlanması ZL1, ZL2, ZL3 durumunda yükler sargılar üzerine düşen akım ve gerilimin asimetri dağılmasıdır. Bu durumda sargılarda ısı kayıpları oluşur ve motorun nominal gücü azalır. Gerilim Dengesizliğini Koruma Faz-faz arası gerilim farkı %20 den fazla olduğu andan 3sn. sonra röle çıkış verir ve motoru devreden çıkarır. Ayarlanamaz İkincisi ise bu ayar opsiyonu olmasıdır. Ayar gerilim dengesizliğini %5-15 arasında röle üzerinden ayarlamaya olanak sağlar. Ayarlanan değerler aşıldığı anda operatör tarafından, röle üzerinden çıkış alınması için bir zaman aralığıda saptanır. 0,1-20 sn. 2 – Faz Sırası Rölesi Üç fazlı sistemlerde fazların bağlanma sırası motorun dönüş yönünü tanımlar. Şebekeden kaynaklanacak bir sebepten ötürü fazların sırası değişirse motor hemen şebekeden ayrılmalıdır. Faz koruma röleleri faz sırasının değişmesinde motorun şebekeden anında ayrılmasına yardımcı olur. Faz Sırası Kontrolü Motorlarda uç gerilimlerinin sırasının R L1- S L2-T L3 olarak bağlanması istenir. Ancak herhangi bir sebepten dolayı bu bağlantı değişirse röle çıkış verir ve motoru enerjilendirmez. Faz Hatası Kontrolü Fazlardan L1 – L2 – L3 ten herhangi birinin kesilmesi durumunda çıkış rölesi aktif olur ve motoru devre dışı bırakır. PTC Koruması Motor sargıları, aşırı ısınırsa motorun zarar görmemesi için hemen devreden çıkarılmalıdır. Motor sargılarından alınan sıcaklık bilgilerinin röle üzerindeki PTC’ nin sınır değerini aştığı anda gecikmesiz olarak motor devreden çıkarılır. Yetersiz Besleme Gerilimi Yetersiz besleme gerilimi motorun çalışmasını engeller. Motoru besleyen gerilim işletme geriliminin belli bir sınırı altına düştüğünde faz koruma rölesi yardımı ile motor devreden çıkartılır. Faz Koruma Rölesi Bağlantı Şeması Faz koruma rölesi bağlantı şeması Kullanıldığı Yerler Küçük güçlü motorlarda 15 KW, bir fazın kesilmesi, kısa zamanda aşırı akım meydana getirmez. Böylece motorun çektiği akım ve motorun gövdesindeki ısı artar. Termistör röle yada termik röle, bazen de sigorta görev yapar ve devreyi açar. Açma süresi gecikmeli olabilir. Oysa, 15 KW dan büyük motorlarda, bir fazın kesildiğinde motor gövdesi sargılarının sıcaklığı, çok süre izin verilen nominal sıcaklığı geçer. Bu cins motorlarda, kesinlikle iki faza kalma koruması olmalıdır. Küçük güçlü motorlarda da faz koruma rölesinin kullanılmasında yarar vardır. Arızayı tespit etmede kolaylık sağlar. Motor devrelerinde kullanılan faz koruma röleleri, 3 fazlı bütün devrelerde sigortanın atmasının duyulması içindir. Faz koruma rölesi, kullanım açısından özellikleri ve röle fiyatları üreten firmaya göre farklı farklıdır. Seçimi yapılacak rölenin katalog değerleri iyice incelenmelidir. Zaman Rölesi Nedir? Ne İşe Yarar? Zaman rölesi nedir Bir devreyi ayarlanan süre içinde veya sürenin bitiminde devreye sokan yada çıkaran otomatik kumanda devre elemanlarıdır. Kumanda devresinde bulunan güç kontaktörlerinin kontrolünü sağlar. Aynı zamanda kontaktörleri kumanda etmekle görevlidir. Zaman rölesi Zaman Rölesi Yapısı Kontaktörlere kumanda eden zaman röleleri, gecikmeli ve ani açılıp kapanan kontaklara sahiptir. Bu kontaklar normalde açık kontak ve kapalı kontak olarak iki türlüdür. Zaman rölesinin bobini enerjilendiği zaman, bu kontaklar ani açılır ve ani kapanır. Bobinin enerjisi kesilirse, kapalı olan kontaklar ani açılır, açılan kontaklar ise ani olarak kapanır. Zaman rölelerinin üç kontaklı yada dört kontaklı olarak yapılır. Kontak sayısı rölenin markasına ve yapım biçimine göre değişir. Zaman Rölesi Çeşitleri Yapım biçimlerine göre zaman rölesi çeşitleri; Mekanik Tip Pistonlu Zaman Rölesi Zaman gecikmesi bir pistonla sağlanan zaman rölelerine, mekanik zaman rölesi denir. Pistonlu zaman röleleri, düz ve ters çalışan iki çeşidi mevcuttur. Düz zaman rölelerinde bobine enerji uygulanınca pistonu yukarı doğru asılır. Piston içerisinde yağ veya hava olduğu için hareket hemen olmaz. Belirli bir süre sonra kontaklar yer değişir. Pistonlu zaman rölesinin iç yapısı Elektro-mekanik Motor Tip Zaman Rölesi Zaman gecikmesi bir motordan sağlanan zaman rölelerine, motorlu zaman rölesi denir. İçerisinde bulunan senkron, motor sabit bir hızla dönerken röle içindeki dişlileri de döndürür. Dişliler ayarlanan bir mekanizma yardımıyla kontakların açılmasını veya kapanmasını sağlar. Her çalışmada aynı gecikmeyi sağlamak için bu zaman rölelerinde senkron motor kullanılır. Dijital Zaman Rölesi ve Elektronik Zaman Rölesi İç yapısı tamamen elektroniktir. Genellikle R-C zamanlama devreleri kullanılır. Bazı zaman rölelerinde özel olarak üretilmiş zamanlama entegreleri kullanılır. Elektronikte zaman gecikmesi kondansatör ve direncin seri bağlanmasıyla olur. Zaman gecikmesi T=R*C formülüne göre hesaplanır. R Ohm, C Farad alındığında T saniye olarak bulunur. Pnömatik Zaman Rölesi Pnömatik kumandalı bir makinenin birbiri ardına sıralamalı olarak çalışma istendiği zaman, bir işlem tamamlanınca, öbür işleme başlamadan önce saniye yada dakika cinsinden gecikmesi istendiği zaman, bu tür gecikme akü denilen içi boş bir silindirik kapla sağlanır. Bu tip zaman gecikmesi sağlayan devrelere Pnömatik zaman rölesi adı verilir. Doğru Akım Zaman Rölesi Bir röle ile yardımcı elemanlardan meydana gelen ve sadece doğru akımda çalışan zaman rölelerine doğru akım zaman rölesi denilmektedir. Montaj Biçimlerine Göre Zaman Röleleri Elektrik panosu içine ray yada zemine montajı yapılan zaman rölesi Elektrik panosu yüzeyine montajı yapılan zaman rölesi Hem elektrik panosu içine, hem de elektrik panosu yüzeyine montajı yapılan zaman rölesi Kontaktör üstüne montajı yapılan zaman rölesi Zaman Rölesi Nasıl Çalışır? Zaman rölesi çalışma prensibi çekmede gecikmeli modellerde, zaman sayımı bobine gerilim uygulandığında başlar. Belirlenmiş sürenin tamamlanmasının ardından röle kontağın konumunun değişmesini sağlar. Düz Zaman Rölesi Çekmede gecikmeli düz zaman rölesi, bobine enerji verildiği andan itibaren ayarlanan süre sonunda kontakları yer değiştirir. Bobin enerjisi kesildiği anda ise ani ve gecikmeli açılıp kapanan kontaklar yer değiştirir. RR RR röleleri çekme gecikmeli rölelerdir. Enerji uygulandığında ayarlanan t zamanı saymaya başlar. t zamanı bitiminde röle çeker, röle LED i yanar. Enerji kesilinceye kadar röle bu yerini korur. Gecikmeli Zaman Rölesi Bırakmada gecikmeli tip impuls zaman rölesi, Bobine enerji verildiğinde kontakları yer değiştirir. Ayarlanmış zaman bitince yeniden ilk konumuna dönen zaman röleleridir. Bobine enerji verildiğinde ani ve gecikmeli çalışan kontakların her ikisi de yer değiştirir. Gecikmeli çalışan kontaklar ayarlanan süre bitiminde normal yerlerine döner. Ani çalışan kontaklar ise, bobin enerjisi kesildiği zaman normal yerlerine döner. Ters Zaman Rölesi Düşmede gecikmeli tip ters zaman rölesi; Bobinin enerjisi kesildiği andan itibaren, ayarlanan süre sonunda kontakları konum değiştiren zaman röleleridir. Bobini enerjilendiği zaman kontakları ani olarak yer değiştirir. Bobin enerjisi kesildiği zaman; ani olarak açılıp kapanan kontaklar yer değiştirir. Gecikmeli açılıp kapanan kontaklar yerlerini korur. Ayarlanan süre sonunda, yer değiştirerek normal çalışmaya döner. Süre bitmeden önce bobine yeniden enerji verilirse, gecikmeli çalışan kontaklar yer değiştirir. RM Bu röleler bırakmada gecikmeli zaman röleleridir. Enerji verildiği zaman röle çeker ve ayarlanan sürede t zamanı saymaya başlar. t zamanı bitiminde röle bırakır. Röle ilk yerine döner. Flaşör Röle Bobine enerji verildiği andan itibaren ayarlanan süre kadar yerlerini korur. Sonra yeniden ilk yerine döner. Flaşör röle bu işlemi, enerjili kaldığı süre boyunca tekrar eder. Yıldız-üçgen Zaman Rölesi Büyük güçlü motorlarda yıldız – üçgen yol verme devrelerinde kullanılan yıldız – üçgen zaman röleleri, bobinine enerji verildiğinde yıldız bağlantıyı sağlar. Ayarlanan süre bitimindeyse kontakları yer değiştirerek motoru yıldız bağlantıdan üçgen bağlantıya geçirir. Bu tip zaman rölelerinde yıldız – üçgene geçiş anında fazlar arası kısa devreyi önlemek amacıyla, kısa bir süre 0,035 – 0,1 sn. arası motora enerji verilmez. Çift Ayarlı Zaman Rölesi Bu tip zaman rölelerinde iki ayrı zaman ayarlama imkanı vardır. Zaman rölesi bobinine enerji verildiğinde kontaklar yer değiştirir. Ayarlanan birinci süre bitimine kadar, yerini korur ve ayarlanan süre bitiminde normal çalışma konumuna döner. Bu sırada ikinci ayarlanan süre başlar. İkinci ayarlanan sürenin bitiminde ise, kontaklar yeniden yer değiştirir. Zaman rölesi bobinine enerji verildiği sürece bu işlem tekrar edilir. RR-2R RR tipi zaman röleleri ile aynıdır. İçerisinde beslemeleri ve kontakları birbirinden bağımsız iki tane zaman rölesi vardır. A1 ve A2ye enerji uygulandığında ayarlanan t1 zamanı saymaya başlar. t1 zamanı bitiminde röle1 çeker, röle1 LED i yanar. B1 ve B2 ye enerji uygulandığında t2 zamanı saymaya başlar. t2 zamanı bitiminde röle2 çeker, röle2 LED i yanar. Enerji kesilinceye kadar röleler bu yerini korur. Zaman Rölesi Kullanım Alanları Zaman röleleri, istenilen süreye göre programlandığı için farklı kullanım alanları bulunmaktadır. Sulama sırasındaki sağladığı kolaylık nedeni ile sulama kontrolü işlemlerinde kullanılmaktadır. Tarımsal veya bahçe sulama sistemlerinde su pompalarının kontrolünü programlanma özelliği ile sağlamaktadır. Aynı zamanda aydınlatma kontrolü de zaman rölelerinin programlanması sayesinde sağlanabilmektedir. Bahçe, park, sokak gibi açık yerlerde veya bina, okul, hastane, cami gibi kapalı yerlerde kullanılmaktadır. Buralarda belirli vakitlerde açılıp kapanabilen aydınlatma sistemlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Zaman röleleri okul zillerinin belirli periyotlarla açılıp kapanmasını da sağlamaktadır. Isıtma ve soğutma sistemlerinde de kolaylıklar sağlamaktadır. Bu sistematiği sağlayan program yine zaman rölelerinde bulunmaktadır. Zaman Rölesi Bağlantı Şeması W-Otomat çok zamanlı zaman rölesi 1 saniye ile 60 saat arası 8 kademeli olarak ayarlanan çekme veya bırakma gecikmesine sahip, küçük boyutlu mikroişlemcidir. Zaman rölesi bağlantı şeması ve katalog bilgileri aşağıda belirtilmiştir. Zaman rölesi bağlantı şeması Montajı Röle firmaları tarafından imalatı yapılan zaman rölesi, yüzeye yada raya montaj edilir. Yüzeye montajda ilk önce markalama yapılır. İşaretlenen nokta matkapla delinir. Tornavida ile zaman rölesi noktasına vidalanır. Zaman rölesi raya montajı yapılırken belirli bir eğimde zaman rölesinin alt yuvası oturtulur. Sonra üst yuva takılır ve montaj işlemi bitirilir. Zaman röleleri, istenilen çalışma zamanı aralığında kontrol işlemi yapmak için tasarlanmıştır. Bundan dolayı çeşitli fonksiyonlara sahip olan cihazlardır. Piyasada birçok zaman rölesi markaları bulunmaktadır. Zaman rölesi fiyatları da özellik, marka ve her firmaya göre değişmektedir. Zaman Rölesi Seçimi Seçim yaparken önce rölenin ihtiyacı karşılayacak fonksiyonlara sahip olup olmamasıdır. Röleler tek bir fonksiyona sahip olabildiği çok fonksiyonlu zaman röleleri de vardır. Kumanda devresinde kullanılan beslenme gerilimine uygun bir zaman rölesi seçilmelidir. Rölelerin modeline göre besleme aralıkları değişebilmektedir. Zaman rölesinin kumanda devresinde kontak sayısı da ürün seçimini etkilemektedir. Bu rölelerinin boyutları, kullanım alanına göre önemlidir. Küçük panolarda kullanılan bu röleler için DIN1 veya maksimum DIN2 boyutlarında olması istenmektedir. Röle Nedir? Ne İşe Yarar? Röle nedir Üzerinden akım geçtiğinde çalışan elektromanyetik bir devre elemanına röle denir. Röle elektrik devrelerinde akım ve voltaj değerleri yardımı ile akım yolunu açıp kapatır. Böylece sistemin çalışmasını düzenler. Elektrik rölesi1835’te Joseph Henry tarafından icat edilmiştir. Röleler küçük değerli bir akım ile yüksek güçlü bir alıcıyı anahtarlayabilmek için kullanılır. Röleler, tek bir elemanda birden fazla anahtar kontağına sahip olabilirler. Böylece birden fazla yükü aynı anda açıp kapatabilirler. Bu özellikleri sayesinde röleler, tristör ve triyaklardan daha avantajlıdır. Röleler, düşük akım ve gerilimlerle taşıyıcı kontak üzerinde daha yüksek akım ve gerilimlerini kontrol eden elemanlardır. Röleler, aynı zamanda farklı frekans ve dalgalardan etkilenmeden anahtarlama yapar. Bu özellikteki elektrik devresi ve elektronik devre elemanlarının kontrolünü yapabilir. Dezavantajı ise mekanik olarak çalıştıkları için arıza yapabilmeleridir. Rölenin kontakları devamlı açılıp kapanır. Böylece zamanla oluşan elektrik atlamaları ile kontaklar oksitlenebilir. İletimini kaybedebilir. Rölelerin iletime geçme süresi daha uzundur. Röleler, aynı anda farklı frekans ve dalga türlerinde etkilenmeden anahtarlama yapabilirler. Elektromanyetik çalışırlar, yani üzerlerinden akım geçmesiyle aktif hale gelirler. Röleler devrelerin giremediği bölgelerde yüksek sıcaklık, nem veya sıvısal ortamlar büyük önem kazanırlar. Tristor ve triyakların kullanımıyla popülerlikleri azalsa da aktif olarak kullanılmaktadır. Rölelerin genellikle 5 Volt – 48 Volt gerilim ile beslenen bobinleri, 5 ma -150 ma Amper arasında akım çekerler. Röle kontakları ise Amper-70 Amper arasındaki akım değerlerine dayanır. Uygulama devrelerinde bobin besleme gerilimi aralığının geniş olması kullanımda kolaylık sağlar. Bu sayede analog ve lojik devrelerle sürülmesi sağlanır. Yüksek akımlı devrelerin kontrolü yapılırken kontaklardan geçen akım ısınma oluşturabilir. Bu devrelerde röle yerine kontaktör kullanılması gerekmektedir. Rölenin İç Yapısı Rölenin yapısı ve çalışma prensibi cinsine göre değişiklik gösterir. Röleleri oluşturan elemanlar; Kontak Demir nüve Yay Bobin Palet Bobin kısmı rölenin giriş kısmıdır. Palet ve kontak kısmının bobin ile herhangi bir elektriksel bağlantısı yoktur. Röleler aynı zamanda transistör görevi de görürler. Örnek olarak 3 bacaklı röleye akım verildiğinde şasedeki kol diğer taraftaki akımı açar yani kontrol için kullanılabilir. Sadece rölenin transistörden farkı direnç ile kullanmaya gerek yoktur. Bobin iki kontağı mıknatıslandığında rölenin bir kontağı açılır diğer kontağı kapanır. DC gerilimle çalışan manyetik röle sembolü DC Gerilimle Çalışan Manyetik Röle İç Yapısı Röle Nasıl Çalışır? Röle içerisindeki demir nüveye çok turlu olarak sarılmış ince telin oluşturduğu bobine akım uygulandığında N – S manyetik alan oluşur. Bu alan bobinin içindeki nüveyi elektromıknatıs haline getirir. Paletin kontaklarının konumunu değiştirmesini sağlar. Akım kesilince demir nüve elektromıknatıs özelliğini kaybeder. Esnek gergi yayı paleti geri çekerek kontakları ilk konumuna getirir. Kontaklardan geçen akım nedeniyle birbirine temas eden yüzeyler zamanla oksitlenebilir. Oksitlenmeyi azaltmak için kontak yüzeyleri platin veya tungsten üzerine ince bir gümüş tabaka ile kaplanır. Bobinler 5, 9, 12, 24, 36 ve 48 V gibi gerilimlerde çalışacak şekilde üretilirler. DC ile çalışan mini röleler en çok elektronik devrelerde kullanılmaktadır. Röleler çalışma, kullanılış amacı ve devreye bağlanış şekline göre de sınıflandırılır. DC mini röleler en çok elektronik sistemlerde kullanılır. AC röleler yüksek akım ve gerilim kontrolü gereken uygulamalarda kullanılır. Röle Nasıl Bağlanır? Üzerinde bulunan sabit ve yön değiştiren kontak belirlenerek bağlantıları ayarlanır. Genellikle röle üzerinde 3 farklı bağlantı bulunmaktadır. Bu bağlantılar Röle bağlantı şeması NO Normally Open Bu bağlantıda iletim gerçekleşmez. Röleye enerji verilmediği zaman common ucu ortak uç ile bağlantılı açık devredir. Bobine enerji verildiği zaman common ucu ile normally open normalde açık kısa devre olur ve kontaktan akım geçer. NC Normally Closed Bu bağlantıda ise NO’ ya normalde açık zıt bir şekilde çalışır. Bobine enerji verilmediği zaman NC normalde kapalı ve COM uçları kapanarak kısa devre olur. Enerji verildiği zaman ise açık devre olmaktadırlar. Kullanım Alanları Röleler küçük akımlar ile büyük elektriksel yükleri anahtarlayabildikleri için bir çok alanda kullanılmaktadır. Rölelerin kullanım alanları çeşitlerine göre değişir. Otomasyon sistemlerinde çeşitli sensörlerden alınan sinyaller ile sistemdeki bazı elemanların çalıştırılması veya durdurulması için röleler veya röle devreleri kullanılır. Ayrıca kamera ve güvenlik sistemlerinde, elektrik sigortalarında, alarm sistemlerinde, elektrikli ev aletlerinde röleler kullanılır. Röle Çeşitleri Manyetik röle Dil kontak röle Termik röle Aşırı akım rölesi Röle çeşitleri, kullanıldıkları devreye göre uygun olanı seçilmelidir. Koruma Röleleri Nedir? Koruma Röleleri Bir elektrik devresini açıp kapamaya yarayan elektriksel anahtarlardır. Aynı anda farklı frekans ve dalgalardan etkilenmeden anahtarlama yaparlar. Röleler elektromanyetik olarak yani üzerlerinden akım geçmesi ile çalışırlar. Röleler devrelerin giremediği bölgelerde yüksek sıcaklık, nem veya sıvısal ortamlarda önemlidir. Koruma Röleleri Bir motor besleme devresinde hattın başına elektrik sigortası konur. Bu sigorta çalışma karakteristikleri sebebiyle motoru değil sadece hattı korur. Motorları arıza olmadan korumak için farklı röleler kullanılır. Tristör ve triyakların kullanımı ile daha azdır. En çok kullanılan koruma röleleri; Aşırı Akım Rölesi DC veya AC ile çalışan motorlar, herhangi bir nedenle normal değerin üzerinde akım çektiğinde sargıların ve tesisatın zarar görmemesi için akımın en kısa sürede kesilmesi gerekir. Aşırı akım rölesi, aşırı akımların motor sargılarına vereceği zararları önlemek için kullanılır. DC veya AC ile çalışan motorlar, anormal akım çektiğinde sargıların ve tesisatın zarar görmemesi için akım en kısa sürede kesilmelidir. Aşırı akım rölesi, aşırı akımların motor sargılarına vereceği zararları önlemek için kullanılır. Röle firmaları tarafından üretilen aşırı akım koruma röleleri; motorları, sistemleri aşırı akıma karşı korumak amaçlı tasarlanmıştır. Aşırı akımların elektrik motorlarına zarar vermemesi ve verebileceği bu zararları önlemek için kullanılır. Bu cihazlara aşırı akım rölesi denir. Aşırı akım rölesi hakkında daha fazla bilgiyi ilgili sayfamızda bulabilirsiniz. Gerilim Koruma Rölesi Bu röleler şebeke gerilimden kaynaklı olumsuz etkilere karşı korur. Gerilimin alt ve üst gerilim sınırları ayarlar. Bu röleler gerilim koruma rölesidir. Fonksiyonları şunlardır; Aşırı Gerilim Koruma Rölesi Asenkron motorlara uygulanan gerilim + % 10‟ u aştığında sargılarda meydana gelen ısı artar. Bu da motora zarar verir. Bunu önlemek amacıyla gerilimin % 10 aştığı zaman aşırı gerilim koruma rölesi devreye girer. Sistemin enerjisini keser. Düşük Gerilim Koruma Asenkron motorlara uygulanan gerilim % 10 nun altına düştüğü zaman motoru korumak için düşük gerilim koruma rölesi devreye girer ve sistemin enerjisini keser. Aşırı-Düşük Gerilim Koruma Asenkron motorlar, ±% 10’luk gerilim değişmelerinde normal çalışırlar. Gerilimin fazla yükselmesi veya düşmesi durumunda motor akımı artarak devreyi açar. Faz Sırası Rölesi 3 fazlı asenkron motorlar da L,L1,L2 fazlarının sırasının doğru olmadığı durumda devreye girer. Sistemin zarar görmesini engeller. İki faz yer değiştiğinde rotorun dönüş yönü değişir. Motorun dönüş yönünün istem dışı olarak değişmesinin istenmediği tesislerde asansör, kompresör vb. elektronik yapılı faz sırası rölesi kullanılır. Bu röleler, motoru iki faz yer değiştirdiğinde devreden çıkartır. Faz koruma rölesi bağlantı devresi Faz Koruma Rölesi 3 faz ile çalışan motorlarda R-S-T fazlarından bir tanesi kesildiği zaman motor çalışmaya devam eder. Ancak bu çalışma şekli, son derece tehlikeli ve istenmeyen bir durumdur. Çünkü üç faz ile çalışacak şekilde üretilmiş motor, iki faza kaldığında şebekeden yüksek akım çekmeye başlar. Yüksek akım ise sargıları ısıtır. Isınan sargılarının izolesi vernik eriyerek kısa devreye sebep olur. Kısa devre ise motorun bozulmasına yol açar. İşte bu durumu önlemek için sigorta, termik vb. gibi koruyuculara ilave olarak elektronik yapılı faz koruma rölesi imalatı yapılır. Faz koruma rölesi hakkında daha fazla bilgiyi ilgili sayfamızda bulabilirsiniz. PTC Koruması PTC direnci sıcaklıkla değişen bir elemandır. Belli bir sıcaklığa kadar direnci sabittir, bu noktadan sonra hızla artar. Elektrik motorlarının, sargı sıcaklığının ölçümü için sargılarına entegre PTC’ ler yerleştirilir. Bu sensör yardımı ile ölçülen sargı sıcaklığı belli bir seviyenin üzerine çıkarsa motor gecikmesiz olarak devreden çıkarılır. Motor Koruma Rölesi 3 fazlı sistemlerde faz hatalarından dolayı arızalara sık rastlanır. Motor koruma röleleri faz hatalarından dolayı motora giden gücü keser ve motorun zarar görmesini engeller. Motor koruma röleleri şu durumlarda devreye girer. Faz Yokluğu Koruması Fazlardan herhangi birinin olmaması durumunda motor aşırı ısınarak yanabilir. Bunu engellemek amacı ile çıkış rölesi belirli bir gecikme süresi sonunda bırakır. faz kablolarından birinin zarar görmesi gibi. Fazların normale dönmesi ile çıkış rölesi gecikmesiz olarak çeker. Faz Sırası Koruması Çıkış rölesi L,L1,L2 fazlarının doğru sıralanmadığı durumda saat yönünde olmadığı çıkış rölesi belirli bir gecikme süresi sonunda bırakır. Asimetri Koruması Asimetri, yüklerin fazlara dengesiz bağlanma durumunda meydana gelir ve motorların aşırı ısınmasına sebep olur. Sabit Asimetri Faz- nötr arası gerilimlerin nominal değerlerinin en az %20 sapma göstermesi sonucunda çıkış rölesi belli bir gecikme süresi sonunda bırakır. Reaktif Güç Kontrol Rölesi Kompanzasyonun ana elemanlarındandır. Kompanzasyon yapması gereken işletmeler ; kurulu gücü 15 kW ve üstü yada bağlantı gücü 9 kW ve üstü tüketici sayısı fazla olduğundan merkezi kompanzasyon yapılır. Reaktif güç rölesi de değişen tüketime karşılık yani yük değişimine göre kompanzasyonda kullanılan kondansatörleri devreye alır. Ya da çıkararak güç çarpanını düzeltir. Reaktif güç rölesi tek faz ve tek akım transformatöründen yönlendirme alır. İndüktif güç oluştukça aktif güç çarpanı küçülür. Bu değerin küçülmesi ile röle sırayla kondansatörleri devreye alarak güç çarpanını istenilen değere getirir. Ancak 3 fazdan da aynı yük çekilmediği, veya fazların biri boş olduğunda ölçüm alınacak faz seçimi problem oluşturur. Kondansatörlerin devreye alınması ile diğer fazlar üzerinde gereksiz kapasitif yük birikimi oluşur. Sistemdeki yükler birbirinin aynı değilse ve farklı reaktif güç değerlerinde yükler devreye girip çıkıyorsa, kompanzasyon gecikmeye sebep olur. Bunun sebebi, kondansatörlerin sırayla alınması, çıkarılması zorunluluğundandır. Kondansatörlerin küçük değerli kondansatörden büyük değerli kondansatöre zorunlu sıralı olmasındandır. 3 fazlı akım transformatöründen kumanda alıyorsa, kondansatörler küçükten büyüğe doğru sıra ile devreye alınır. Bu durumunda yine yeterli hızda kompanzasyon yapamaz. Frekans Koruma Rölesi Asenkron motorların stator sargılarında oluşan manyetik akının değeri, bütün yüklerde gerilimle doğru, frekansla ters orantılıdır. Anma gerilim ve anma frekansında çalışan motorun momenti anma değerindedir. Gerilimi sabit tutarak frekans azalırsa manyetik akı artar, frekans artırılırsa manyetik akı azalır. Bu sebeplerden dolayı frekans koruma rölesi kullanılmaktadır. Frekans koruma rölesi sistemde meydana gelen şebeke frekansının değişimlerine karşı koruma sağlar. Frekans ayarlanan sınırlar dışına çıktığında, istenilen gecikme süresi sonunda sistemi devreden çıkarır. Aşırı Frekans Koruma Asenkron motor, artan frekanslarda anma hızının üzerindeki hızlarda motor, anma momenti ile yüklenmez. Artan frekanslarda demir kayıpları, hızın yükselmesinden sürtünme ve rüzgar kayıpları artar. Bunun sonucu kayıplar arttığından verim düşer. Bu gibi durumlar için aşırı frekans koruma rölesi kullanılır. Düşük Frekans Koruma Asenkron motorun, düşük frekansta çalışmada hız azaldığından soğutma pervanesinin soğutması yetersiz kalır ve motor ısınır. Dolayısıyla bu durum motora zarar verebilir. Bu sakıncalı durumu önlemek için düşük frekans koruma rölesi kullanılır. Kaçak Akım Koruma Rölesi Kaçak akım rölesi görevi bir yalıtım hatasından kaynaklanan hata akımı olduğu anda devreyi keser. Karşı taraftaki sistemin zarar görmesini engeller. Kaçak akım rölesi hakkında daha fazla bilgiyi ilgili sayfamızda bulabilirsiniz. Zaman Rölesi Bobini enerjilendikten veya enerjisi kesildikten sonra kontakları durum değiştirebilen rölelerdir. Zaman rölesi hakkında daha fazla bilgiyi ilgili sayfamızda bulabilirsiniz. Röle Fiyatları Röle fiyatları akımına, gerilimine, kalite ve üretilen marka ve firmaya göre değişir.

elektrik devresini açıp kapamaya yarayan araç